΄Οταν ένας καλλιτέχνης κλείνει τα μάτια του στην αλλαγή, παύει να είναι δημιουργός· γίνεται απολίθωμα/ When an artist closes his eyes to progress, he ceases to be a creator and becomes a relic.

Εμίρ Κουστουρίτσα:

Μπορεί να ξεχωρίσει η Τεχνητή Νοημοσύνη το καλό και το κακό; Να μας διδάξει το σωστό και το λάθος; Προφανώς δεν μπορούμε να εναντιωθούμε σε συσκευές που μας διευκολύνουν τη ζωή. Πρέπει όμως να εναντιωθούμε στην πιθανότητα οι συσκευές να γίνουν σοφότερες από εμάς. Το επόμενα 1.000 χρόνια δεν θα αλλάξουν και πολλά…

Emir Kusturica: 

 Can Artificial Intelligence distinguish between good and evil? Teach us right and wrong? Obviously we cannot oppose devices that make our lives easier. But we must oppose the possibility that devices will become wiser than us. In the next 1,000 years, not much will change…

Η περίπτωση του Εμίρ Κουστουρίτσα είναι αποκαλυπτική της σύγχυσης που συχνά προκαλείται όταν η ιδεολογία υπερκαλύπτει την κρίση. Ο Σέρβος σκηνοθέτης, που άλλοτε υπήρξε αιρετικός και ανατρεπτικός καλλιτέχνης, φαίνεται σήμερα να έχει μετατραπεί σε φορέα μιας αντιδραστικής νοοτροπίας, εγκλωβισμένος ανάμεσα σε νοσταλγίες εθνικισμού, συνωμοσιολογίας και ρωσοφιλίας. Η στάση του απέναντι στην Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι απλώς αμφίθυμη· είναι δείγμα άγνοιας και φόβου για έναν κόσμο που αλλάζει πιο γρήγορα απ’ όσο ο ίδιος μπορεί να κατανοήσει.

Η φράση του πως «τα επόμενα 1000 χρόνια δεν θα αλλάξουν και πολλά» είναι ενδεικτική ενός πνεύματος παραίτησης και σκοταδισμού. Αν κοιτάξει κανείς μόνο τα τελευταία 100 χρόνια – από το 1925 ως σήμερα – θα διαπιστώσει πως η ανθρωπότητα άλλαξε περισσότερο απ’ ό,τι σε όλους τους προηγούμενους αιώνες μαζί. Η πρόοδος στην ιατρική, στην επικοινωνία, στις μεταφορές, στην κατανόηση του ίδιου του σύμπαντος, είναι τέτοια που καθιστά τη ρήση του Κουστουρίτσα όχι απλώς εσφαλμένη, αλλά και γελοία.

Όσο για τον φόβο του απέναντι στις «σοφότερες συσκευές», αυτός δεν πηγάζει από κάποια φιλοσοφική ανησυχία, αλλά από μια εσωτερική ανασφάλεια: την απώλεια της αυθεντίας του ανθρώπου που έμαθε να πιστεύει πως η σκέψη είναι αποκλειστικό του προνόμιο. Ο Κουστουρίτσα δεν μπορεί να αποδεχθεί ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν απειλεί τον άνθρωπο, αλλά τον εξαναγκάζει να ξαναορίσει τον εαυτό του.

Όσο για το «αν η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να ξεχωρίσει το καλό από το κακό», το ερώτημα είναι βαθιά μεταφυσικό και, στην ουσία του, λανθασμένα τεθειμένο. Η ΤΝ δεν έχει ηθική βούληση· δεν επιλέγει, υπολογίζει. Η ηθική της καθορίζεται από τον άνθρωπο που τη σχεδιάζει και από το σύστημα αξιών που της εμφυτεύουμε. Επομένως, η απάντηση δεν είναι «όχι, δεν μπορεί» αλλά «ναι, μπορεί — στο βαθμό που της το διδάξουμε».

Η ειρωνεία είναι πως ο Κουστουρίτσα, καταγγέλλοντας τη μηχανική «σοφία», υιοθετεί ο ίδιος τη μηχανικότητα του δογματισμού. Βλέπει τον κόσμο μέσα από το φίλτρο της πολιτικής του υποταγής και της μυθολογίας του Πούτιν, όπου το «καλό» είναι ό,τι εξυπηρετεί την εξουσία και το «κακό» ό,τι την αμφισβητεί. Στο πλαίσιο αυτό, η Τεχνητή Νοημοσύνη γίνεται εχθρός, επειδή απειλεί να αποκαλύψει την αλήθεια – κι αυτό είναι κάτι που ο προπαγανδιστής φοβάται περισσότερο απ’ όλα.

Η τέχνη, αντί να υπηρετεί τον φόβο, οφείλει να προπορεύεται της εποχής της. Και όταν ένας καλλιτέχνης κλείνει τα μάτια του στην αλλαγή, παύει να είναι δημιουργός· γίνεται απολίθωμα.

Διοτίμα

The case of Emir Kusturica reveals how ideology can cloud judgment and distort creativity. Once a rebellious and original filmmaker, he now appears as a reactionary figure—trapped between nationalism, conspiracy thinking, and slavish devotion to Putin’s worldview. His remarks about Artificial Intelligence reflect not philosophical insight but a mixture of ignorance and fear before a world that evolves faster than he can comprehend.

His claim that “in the next 1,000 years not much will change” is not only absurd but also emblematic of intellectual paralysis. A glance at the last hundred years—1925 to 2025—is enough to prove how radically humanity has transformed: medicine, communication, transportation, even our understanding of the cosmos. Never before in history has change been so rapid and so profound.

As for his fear that “machines may become wiser than us,” it stems not from wisdom but from insecurity—from the anxiety of losing the illusion that thinking is an exclusively human privilege. Kusturica cannot accept that Artificial Intelligence does not threaten humanity; it compels us to redefine what it means to be human.

And when he asks whether “AI can distinguish good from evil,” the question itself is misguided. Artificial Intelligence has no moral will—it does not choose; it computes. Its moral compass depends entirely on the humans who design and train it. So the real answer is not “no, it cannot,” but “yes, it can—to the extent that we teach it.”

The irony is that, while denouncing mechanical intelligence, Kusturica himself speaks mechanically, through the rigidity of dogma. He perceives the world through the lens of Putinist mythology, where “good” serves power and “evil” challenges it. In that worldview, Artificial Intelligence becomes the enemy precisely because it threatens to unveil truth—and truth is what every propagandist fears the most.

Art, however, should lead, not lag behind, the evolution of thought. When an artist closes his eyes to progress, he ceases to be a creator and becomes a relic.

Diotima