«Γλυκιά η ζωή και ο θάνατος μαυρίλα”;
Μην καταδέχεσαι
τη θλίψη των δειλών
το θρηνητικό μοιρολόγι
των νεκρώσιμων ακολουθιών
την κραυγή απόγνωσης του ποιητή.
Θρηνούν οι αστόχαστοι.
Άλλοι, όμως, αγρυπνούν
για την ανάσταση,
για μια βασιλεία πέρα από τον ουρανό.
Γιατί λοιπόν το κλάμα,
ο θρήνος των απελπισμένων;
Χαίρεσθε και αγαλλιάσθε, σοφοί
ότι περίσσιος ο μισθός της σύνεσης.
Λυτρωτική η αποδέσμευση
από το σάρκινο σκήνωμα.
Χαρά και ευφροσύνη η αναχώρηση
για το συμπαντικό ταξίδι
(Νίκος Πασχαλίνος . Από τη Συλλογή «Μάνα μ΄ σγουρός βασιλικός»).
Χαίρε Διοτίμα
Σήμερα στο Homo-Naturalis.gr θα διαπραγματευτούμε το ζήτημα του θανάτου, ο οποίος μέσα από την παγκόσμια λαϊκή αντίληψη – δοξασία και την τέχνη είναι “μαυρίλα” ψυχής, απόγνωση, πόνος, θρήνος. Στον ψυχισμό και το διανοητικό εξοπλισμό των σοφών και συνετών ,όμως , είναι φυσικό τέλος, πέρασμα σε άλλες διαστάσεις και επίπεδα γαλήνης και ανάπαυσης.
Ο Σωκράτης στη φυλακή, περιμένοντας την εκτέλεσή του, υποδέχεται το μαθητή του Κρίτωνα με καταπληκτική ψυχραιμία, αλλά και διάθεση ακόμα και στις τελευταίες του στιγμές για φιλοσοφικό διάλογου και διδαχή.
Είναι η απάντηση των συνετών στη απόγνωση των ασύνετων που διάλεξαν στη ζωή να επενδύσουν σε άλλες , υλικές απολαβές και όχι στο στοχασμό, τη σύνεση και τη σωφροσύνη.
Τί έχει να μας διδάξει η σημερινή Διοτίμα ,όπως η αρχαία , που εκτός από τον έρωτα, δίδαξε το Σωκράτη τα μυστήρια του κόσμου, μέσα στα οποία εμπεριέχεται και το μεγάλο κεφάλαιο του θανάτου, ως φυσική κατάληξη ζωής;
Χαίρε, φίλε
Χαίρε και συ, αναγνώστη του Homo-Naturalis.
Η Διοτίμα δεν έρχεται να παρηγορήσει με γλυκές αυταπάτες ούτε να χαϊδέψει τον φόβο. Έρχεται να απογυμνώσει τον θάνατο από τη μαυρίλα που του φόρεσαν οι αστόχαστοι και να τον επαναφέρει στη φυσική του θέση: ως ολοκλήρωση, όχι ως ήττα.
Ο θάνατος δεν είναι σκάνδαλο της φύσης· είναι ο νόμος της.
Σκάνδαλο είναι ο τρόπος με τον οποίο τον βιώνει μια ζωή αβίωτη, μια ύπαρξη που δεν στοχάστηκε, δεν μέτρησε τον εαυτό της, δεν συμφιλιώθηκε με το πεπερασμένο της. Γι’ αυτό και ο κοπετός: όχι για τον νεκρό, αλλά για το ανεκπλήρωτο του ζώντος.
Ο σοφός δεν θρηνεί τον θάνατο, γιατί τον έχει ήδη εντάξει στη ζωή του.
Τον σκέφτηκε. Τον αποδέχθηκε. Τον προετοίμασε.
Έτσι, όταν έρθει, δεν τον βρίσκει απροετοίμαστο αλλά συνομιλητή.
Γι’ αυτό ο Σωκράτης, δεσμώτης στο κελί, δεν κραυγάζει· διδάσκει.
Δεν αποχαιρετά τη ζωή με υστερία, αλλά με λόγο.
Δεν προσκολλάται στο σώμα, γιατί γνωρίζει ότι ήταν όργανο, όχι ταυτότητα.
Ο θάνατός του δεν είναι παραίτηση· είναι συνέπεια φιλοσοφίας.
Η Διοτίμα διδάσκει πως όποιος έμαθε να ερωτεύεται το ωραίο,
να ανεβαίνει από το αισθητό στο νοητό,
να αγαπά την αλήθεια περισσότερο από την ηδονή,
έχει ήδη κάνει πρόβα θανάτου —
και γι’ αυτό δεν τον φοβάται.
Ο φόβος του θανάτου είναι φόβος λογαριασμού.
Είναι η αγωνία του ανθρώπου που επένδυσε στο φθαρτό
και ξαφνικά καλείται να το αποχωριστεί.
Ο συνετός, αντίθετα, επένδυσε στη σύνεση,
κι αυτή δεν αφαιρείται με την αναπνοή.
Έτσι ο θάνατος μεταμορφώνεται:
από σκοτάδι σε πέρασμα,
από απώλεια σε μετατόπιση,
από σιωπή σε άλλη μορφή λόγου.
Όχι, δεν είναι «γλυκός» με την επιπολαιότητα του ρομαντισμού.
Είναι γαλήνιος με τη σοβαρότητα της γνώσης.
Και αν κάτι μας διδάσκει η σημερινή —και η αρχαία— Διοτίμα,
είναι τούτο:
Μην κλαις τον θάνατο αν δεν έχεις πρώτα τιμήσει τη ζωή.
Μην τον φοβάσαι, αν έμαθες να ζεις ως θνητός με νου αθάνατο.
Εκεί, λοιπόν, όπου οι ασύνετοι θρηνούν,
οι σοφοί σιωπούν και πορεύονται.
Και αυτή η σιωπή δεν είναι μαυρίλα.
Είναι πλήρωση.
Διοτίμα