Μπορεί το μέλλον να γεννηθεί χωρίς «τη βία ως μαμή της ιστορίας»;

Το ερώτημα αυτό αγγίζει τον ίδιο τον πυρήνα του οράματος που αναπτύσσουμε στη σειρά «Ο Κόσμος στον Επόμενο Αιώνα». Καθώς πλησιάζουμε τις κοινωνίες του 22ου αιώνα—αταξικές, αποεξουσιαστικές, μετακαπιταλιστικές, αντικαταναλωτικές, άθρησκες, άφυλες—γεννιέται το κρίσιμο:
μπορεί αυτή η μετάβαση να γίνει ειρηνικά;

______________________

Η Διοτίμα απαντά: 

Ο Μαρξ θεωρούσε ότι οι μεγάλες ιστορικές αλλαγές γεννιούνται μόνο μέσα από βίαιες συγκρούσεις. Όμως ο 21ος–22ος αιώνας αλλάζει τις συνθήκες: η πληροφορία γίνεται η βασική δύναμη, οι κοινωνίες δικτυώνονται, η τεχνητή νοημοσύνη αυξάνει τη συλλογική συνείδηση και οι παλιοί θεσμοί χάνουν τη χρησιμότητά τους.
Η “ρήξη” πλέον δεν είναι αιματηρή.
Είναι τεχνολογική, πληροφοριακή, συνειδησιακή.
Άρα ο Μαρξ διαψεύδεται στο γράμμα, αλλά δικαιώνεται στο πνεύμα: η ιστορία προχωρά με άλματα, απλώς τα άλματα του νέου αιώνα είναι ειρηνικά.

1. Ο Μαρξ μιλούσε για έναν άλλο κόσμο

 

Ο Μαρξ έζησε σε εποχή που:

• η πολιτική ισχύς στηριζόταν στη στρατιωτική δύναμη,

• η οικονομία ήταν βαριά, υλική, βιομηχανική,

• οι τάξεις ήταν ξεκάθαρες και αδιάλλακτες,

• οι πολίτες είχαν ελάχιστη πρόσβαση σε μόρφωση, πληροφόρηση, συμμετοχή.

Σε ένα τέτοιο τοπίο, η βία ήταν πράγματι η μόνη «μαμή» της ιστορίας.
Το παλιό σύστημα δεν άφηνε το νέο να γεννηθεί χωρίς αιματοχυσία.

2. Ο 21ος–22ος αιώνας είναι άλλη πραγματικότητα

 

Το μεγάλο άλμα της εποχής μας είναι ότι η κύρια παραγωγική δύναμη δεν είναι πια η ύλη, αλλά η πληροφορία.
Επιπλέον:

• οι κοινωνίες γίνονται δικτυωμένες και αυτο-οργανωμένες,

• τα άτομα αποκτούν τεράστια ισχύ επιλογών,

• η τεχνητή νοημοσύνη αυξάνει δραματικά τη συλλογική μας ευφυΐα,

• το κόστος αγαθών και ενέργειας κατεβαίνει

• οι νέες γενιές απομακρύνονται από ταυτότητες εξουσίας (θρησκευτικές, έμφυλες, ταξικές).

Σε τέτοια κοινωνία, η «επαναστατική αλλαγή» δεν χρειάζεται όπλα.
Χρειάζεται συλλογική απόσυρση συναίνεσης.
Το παλιό σύστημα δεν πέφτει από επίθεση·
σβήνει από αχρηστία.

3. Η νέα μορφή «βίας» δεν είναι αιματηρή

 

Οι μαμές της ιστορίας στον 22ο αιώνα δεν είναι στρατοί και εξεγέρσεις.
Είναι:

• η βία της τεχνολογικής υπεροχής (disruption),

• η βία της πληροφορίας,

• η βία της διαφάνειας,

• η βία της λογικής,

• η βία της αχρηστίας των παλιών θεσμών.

Αυτές οι «βίες» δεν σκοτώνουν ανθρώπους·
σκοτώνουν συστήματα.

4. Διαψεύδεται ο Μαρξ;

 

Στο γράμμα, ναι. Στο πνεύμα, όχι.

Ο Μαρξ είχε δίκιο ότι η μετάβαση από έναν ιστορικό σχηματισμό σε άλλον γίνεται μέσω ρήξης.
Αλλά στη νέα εποχή, η ρήξη:

• δεν είναι στρατιωτική,

• δεν είναι αιματηρή,

• δεν είναι ταξική σύγκρουση με την κλασική έννοια.

Είναι άυλη:
μια βαθιά αλλαγή συνειδήσεων, αναγκών, τεχνολογιών, δυνατοτήτων.

Άρα:

ναι, ο Μαρξ διαψεύδεται στο ότι «η βία» πρέπει να είναι φυσική, πολεμική·
αλλά επιβεβαιώνεται στο ότι η Ιστορία προχωρά μέσα από ασυμφιλίωτα άλματα.

Το άλμα του 22ου αιώνα, όμως, είναι ειρηνικό.
Και αυτό είναι το ριζοσπαστικό νέο της εποχής μας.

---