Η Ευθανασία του Ανθρώπινου Πολιτισμού

Στην αυγή του 21ου αιώνα, ο άνθρωπος πέτυχε αυτό που κανένα άλλο είδος δεν κατάφερε: να εξελιχθεί σε διαχειριστή ολόκληρου του πλανήτη και ταυτόχρονα να στρέψει αυτή τη δύναμη εναντίον της ίδιας της ύπαρξής του. Η κλιματική κατάρρευση, η μαζική εξαφάνιση ειδών, η εξάντληση των φυσικών πόρων, η διάλυση της κοινωνικής συνοχής, η βιοπολιτική διαχείριση της καθημερινότητας με αλγόριθμους – όλα αποτελούν τα συμπτώματα μιας ήρεμης, αργής, «ευθανασίας» του ανθρώπινου πολιτισμού.

Δεν πρόκειται για έναν ξαφνικό θάνατο. Αντιθέτως, μοιάζει με μια παρατεταμένη αποδόμηση, όπου ο άνθρωπος, όπως ακριβώς παρακαλεί για μια ένεση λύτρωσης στο νοσοκομειακό κρεβάτι, ζητά «λύσεις» που επισπεύδουν το τέλος: περισσότεροι πόλεμοι για πόρους, περισσότερη τεχνητή νοημοσύνη για απομόνωση, περισσότερη κατανάλωση για απόσπαση προσοχής, περισσότερος έλεγχος για την ψευδαίσθηση ασφάλειας.

Η συνείδηση της κρίσης υπάρχει. Η αίσθηση ότι κάτι καταρρέει είναι διάχυτη ακόμη και στους πιο αδιάφορους. Αλλά ο φόβος της προσωπικής απώλειας, η εξάρτηση από το σύστημα που τρέφει με «ευκολίες», το άγχος της καθημερινής επιβίωσης, μας καθιστούν συνενόχους σε μια αυτοευθανασία που εκτελείται με την πιο σιωπηλή και πειθαρχημένη διαδικασία στην Ιστορία.

Κανένας πολιτισμός δεν υπήρξε αθάνατος. Όμως, ο δικός μας έχει την ιδιαιτερότητα ότι κατανοεί την κατάρρευσή του σε πραγματικό χρόνο, βλέπει τα δεδομένα, αναλύει τις επιπτώσεις και συνεχίζει να πατά το κουμπί της αυτοκαταστροφής κάθε μέρα. Ενώ ξέρουμε ότι η διαρκής μεγέθυνση σε έναν πεπερασμένο πλανήτη είναι αδύνατη, επιμένουμε να τη ζητούμε ως σωτηρία. Ενώ γνωρίζουμε ότι οι ανισότητες γεννούν συγκρούσεις και μίσος, συνεχίζουμε να τις βαθαίνουμε. Ενώ βλέπουμε τον φυσικό κόσμο να καταρρέει, τον σκοτώνουμε λίγο ακόμη για «ανάπτυξη».

Η ευθανασία του ανθρώπινου πολιτισμού δεν είναι μόνο οικολογική ή οικονομική. Είναι ηθική και πνευματική. Είναι η παράδοση της ανθρώπινης συνείδησης σε έναν πολιτισμό ταχύτητας, κατανάλωσης, υπερπληροφόρησης, μοναξιάς και ψυχικής απονέκρωσης. Είναι το «τέλος της Ιστορίας» όχι ως νίκη της ελευθερίας, αλλά ως παραίτηση από την ίδια τη δυνατότητα να σκεφτόμαστε ένα διαφορετικό αύριο.

Ωστόσο, τίποτα δεν είναι γραμμένο μέχρι το τέλος. Όπως κάθε πολιτισμός που έσβησε, ο πολιτισμός μας έχει ταυτόχρονα μέσα του τα σπέρματα της αναγέννησης. Όσο υπάρχουν άνθρωποι που αρνούνται να συμμετέχουν στο έγκλημα κατά της Ζωής, που συνειδητοποιούν ότι δεν είμαστε ιδιοκτήτες αλλά μέρος της γης, που βλέπουν την Τέχνη, την Αλληλεγγύη και τη Γνώση ως εργαλεία αλλαγής και όχι ως εμπορεύματα, υπάρχει ελπίδα.

Η ευθανασία του ανθρώπινου πολιτισμού θα συμβεί μόνο αν την αποδεχτούμε ως φυσική κατάληξη. Αν δεν την αποδεχτούμε, μπορεί να γίνει η αφετηρία μιας νέας συλλογικής αφύπνισης, όπου θα αποκαταστήσουμε τη χαμένη ισορροπία με τη φύση, με την κοινότητα, με τον εαυτό μας.

Ο θάνατος ενός πολιτισμού δεν σημαίνει τον θάνατο του Ανθρώπου.

Η ευθανασία του ανθρώπινου πολιτισμού δεν είναι μοιραία. Είναι επιλογή.

Και ακόμη έχουμε χρόνο να επιλέξουμε ξανά.

  Διοτίμα