TA 5 (ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΑ) “ΑΝΟΣΙΟΥΡΓΗΜΑΤΑ” ΤΟΥ ΚΩΝ. ΜΗΤΣΟΤΑΚΗ. (ΤΟ ΕΝΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ)

Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 40 χρόνων από τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου 1944-1949, η κυβέρνηση του Τζανή Τζανετάκη στην οποία συμμετείχαν η Ν.Δ. και ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου, απεφάσισε την καταστροφή των ατομικών φακέλων των πολιτικών φρονημάτων των Ελλήνων πολιτών που φυλάσσονταν στις υπηρεσίες του υπουργείου Δημόσιας Τάξης.

Στην καταστροφή των φακέλων αναφέρεται η υπ’ αριθμό 8504/7-14668 υπουργική απόφαση (Προεδρίας, Εσωτερικών, Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης) της 28.8.1989.

Σύμφωνα με την απόφαση η καταστροφή των φακέλων για κάθε νομό της χώρας ανατίθεται σε επιτροπή που αποτελείται από τους:

α) Νομάρχη ως πρόεδρο

β) Εισαγγελέα πρωτοδικών και

γ) Αστυνομικό διευθυντή ως μέλη.

Για το νομό Αττικής ειδικά η επιτροπή αποτελείται από:

α) Τον γενικό γραμματέα της περιφέρειας Αττικής ως πρόεδρο

β) τον εισαγγελέα Εφετών και

γ) τον γενικό αστυνομικό διευθυντή Αττικής ως μέλη.

Ως ημερομηνία έναρξης καταστροφής των ατομικών φακέλων ορίζεται η 29η Αυγούστου 1989, ημέρα Τρίτη και ώρα 11 π.μ., σε κατάλληλο χώρο προσιτό στο κοινό.

Κατά την καταστροφή των φακέλων παρίστανται εκπρόσωποι των κομμάτων, προσκαλούμενοι για το σκοπό αυτόν και το κοινό ελεύθερα.

Η μαρτυρία του υπουργού Δημοσίας Τάξης

Ενδιαφέρουσες είναι οι πληροφορίες για την καταστροφή των φακέλων που μας δίδει ο κ. Γιάννης Κεφαλογιάννης που υπηρετούσε την περίοδο εκείνη ως υπουργός Δημόσιας Τάξης.

Αναφέρει, ο κ. Γιάννης Κεφαλογιάννης, μεταξύ άλλων:

«Οι φάκελοι, των οποίων ο αριθμός σε ολόκληρη την Ελλάδα, ξεπερνούσε τους 33.000.000 ήταν επίσημα δημόσια έγγραφα που έπρεπε για να καταστραφούν να ακολουθηθεί η νόμιμη διαδικασία.

Το κάψιμο θα γινόταν σε δημόσιους χώρους με την παρουσία εισαγγελέα, του νομάρχη και του αστυνομικού διευθυντή.

Γι’ αυτό, το Προεδρικό Διάταγμα που εκδόθηκε περιλάμβανε εκτός από την υπογραφή του υπουργού Δημόσιας Τάξης και τις υπογραφές των υπουργών Εσωτερικών (ήταν ο κ. Νίκος Κωνσταντόπουλος), Δικαιοσύνης (ήταν ο κ. Φώτης Κουβέλης) και Προεδρίας (ήταν ο αείμνηστος Θανάσης Κανελλόπουλος)».

Και ο κ. Γιάννης Κεφαλογιάννης συνεχίζει:

«Την παραμονή του καψίματος των φακέλων και ενώ τα πάντα είχαν ρυθμιστεί με πήρε στο τηλέφωνο ο πρωθυπουργός και μου είπε ότι ο Φλωράκης και ο Κύρκος επισκέφθηκαν τον κ. Μητσοτάκη και του έθεσαν θέμα να μην καούν οι φάκελοι, διότι αποτελούσαν ιστορικά ντοκουμέντα για την Αριστερά.

Στον πρωθυπουργό απάντησα ότι με εγκύκλιό μου είχαν ρυθμιστεί όλες οι λεπτομέρειες για το επικείμενο κάψιμο των φακέλων και ότι αν η κυβέρνηση λάβει απόφαση να ακυρώσει το κάψιμο των φακέλων, θα έπρεπε να ανακοινώσει και την παραίτηση του υπουργού Δημόσιας Τάξης.

Την απόφαση της παραίτησής μου μετέφερε στον Μητσοτάκη και δι’ αυτού στους Φλωράκη-Κύρκο ο πρωθυπουργός Τζανετάκης και ύστερα από διαβουλεύσεις ορισμένων ωρών μου ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός ότι θα μπορούσα να προχωρήσω στο κάψιμο των φακέλων.

Έτσι την επομένη ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Δημόσιας Τάξης και οι άλλοι παράγοντες που προέβλεπε το Προεδρικό Διάταγμα, έκαψαν τους φακέλους στην υψικάμινο της Ελευσίνας, ενώ οι φάκελοι στην υπόλοιπη Ελλάδα κάηκαν σε δημόσιες πλατείες παρουσία των εκπροσώπων».

Δύο παράπλευρες εκδηλώσεις

Την καύση των ατομικών φακέλων συνόδευσαν δύο εκδηλώσεις: μια συζήτηση στη Βουλή, σε επίπεδο πολιτικών αρχηγών, για τον εμφύλιο πόλεμο, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 40 χρόνων από τον τερματισμό του και η ψήφιση ενός νόμου για την άρση των συνεπειών του εμφυλίου πολέμου 1944-1949.

Στην ειδική συνεδρίαση της Βουλής για τα 40 χρόνια από τη λήξη του εμφυλίου πολέμου που έγινε στις 29.8.1989 μίλησαν ο Τζανής Τζανετάκης πρόεδρος της κυβέρνησης, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Ανδρέας Παπανδρέου, ο αρχηγός της Ν.Δ. κ. Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και ο Χαρίλαος Φλωράκης, πρόεδρος του Συνασπισμού της Αριστεράς και της προόδου.

Ενδιαφέροντα σημεία από τις αγορεύσεις των πολιτικών ηγετών:

Ο Ανδρέας Παπανδρέου είπε ότι και το ΠΑΣΟΚ απέσυρε το 1981 τους φακέλους προετοιμάζοντας την καταστροφή τους, πείσθηκε όμως ότι αποτελούν πολύτιμο αρχειακό υλικό από την συλλογική διαμαρτυρία της επιστημονικής κοινότητας και την αποφασιστική παρέμβαση του Νίκου Σβορώνου και δεν προχώρησε στην αρχική απόφασή του.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου αναφέρθηκε, ακόμα, στα μέτρα που πήραν οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ για την εθνική συμφιλίωση.

Ο κ. Κωνσταντίνος Μητσοτάκης τόνισε στην αγόρευσή του ότι φτάσαμε ως προς τους φακέλους σε μια λύση που πρέπει να μας βρει όλους ομόθυμους για την καταστροφή των, στο μεγάλο μέρος των και στη διατήρηση των ολίγων, των επωνύμων, που θα πρέπει να φυλαχθούν για λίγα χρόνια και να ανοιχθούν όταν δεν θα μπορούν να προκαλέσουν ζημιά.

Ο κ. Κωνσταντίνος Μητσοτάκης είπε ακόμα ότι ο καθένας διατηρεί τις απόψεις του αλλά εγκαταλείπει τα πάθη του στο παρελθόν που τα εξέθρεψε και πρόσθεσε ότι τα πάθη του εμφυλίου υποβάθμισαν την πολιτική ζωή μας και στένεψαν τον πολιτικό μας ορίζοντα.

Ο πρόεδρος του Συνασπισμού Χαρίλαος Φλωράκης, χαρακτήρισε σημαντική την ημέρα της 29.8.1989 γιατί μπήκε ένα τέρμα στον εμφύλιο, ενώ ταυτόχρονα άφησε μομφή κατά του ΠΑΣΟΚ τονίζοντας ότι ματαιοπονούν όσοι επικαλούνται τον εμφύλιο και τις διώξεις του για να αποπροσανατολίσουν τον λαό από τα σημαντικά του προβλήματα ή για να τους χρησιμοποιήσουν για ψηφοθηρικούς σκοπούς. Σήμερα, είπε, παραμερίζονται οι μεσολαβητές.

Ο πρωθυπουργός Τζανής Τζανετάκης αναφέρθηκε στον εμφύλιο πόλεμο λέγοντας ότι ήταν ο πιο αδυσώπητος πόλεμος, ο λαός διχάστηκε, αδέλφια πολεμούσαν αδέλφια. Το άνθος του λαού μας χάθηκε και ήλθε η ώρα να υποκλιθούμε με ευλάβεια στα τραγικά θύματα εκείνης της δοκιμασίας.

Η Ελλάδα, είπε ακόμα ο Τζανής Τζανετάκης κάνει ένα καινούργιο ξεκίνημα που συμπίπτει, όχι τυχαία, με μια νέα περίοδο της παγκόσμιας ιστορίας. Σκεφτείτε, είπε, απευθυνόμενος στους βουλευτές το δημοκρατικό πείραμα της Πολωνίας την ύφεση στις σχέσεις Δύσης και Ανατολής, την περεστρόικα και την γκλάσνοστ στη Σοβιετική Ένωση.

Στην ίδια συνεδρίαση της Βουλής της 29.8.1989 ψηφίστηκε σε μόνη συζήτηση ομοφώνως κατ’ αρχήν και κατ’ άρθρο το νομοσχέδιο του υπουργείου των Οικονομικών «άρση των συνεπειών του εμφυλίου πολέμου 1944-1949».

Κυριότερες διατάξεις του ψηφισθέντος νομοσχεδίου:

Η περίοδος από την αποχώρηση των δυνάμεων κατοχής μέχρι την 31.12.1949 αναγνωρίζεται ως περίοδος εμφυλίου πολέμου.

Όπου στην κείμενη νομοθεσία αναφέρεται ο όρος «συμμοριτοπόλεμος» αντικαθίσταται με τον όρο «εμφύλιος πόλεμος» και όπου «συμμορίτες» με τον όρο «δημοκρατικός στρατός».

Αίρονται οι οποιεσδήποτε συνέπειες από καταδίκες αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης και όσων έλαβαν μέρος στον εμφύλιο πόλεμο που επιβλήθηκαν από κακουργοδικεία, Εφετεία, τακτικά και έκτακτα στρατοδικεία, ναυτοδικεία και αεροδικεία, οι δε ποινές διαγράφονται από τα δελτία του ποινικού μητρώου.

Δικαιούνται σύνταξης από το Δημόσιο ταμείο κατά τας διατάξεις των άρθρων 2 έως 14 ν. 1543/1985 όσοι είχαν ενταχθεί σε ανταρτικές ομάδες ή οργανώσεις του άρθρου 9 του ν. 1285/1982 ή στο Δημοκρατικό Στρατό και κατάστησαν διαρκώς ανίκανο συνεπεία οποιουδήποτε παθήματος, τραύματος ή νόσου που οφείλεται αποκλειστικά στις εμφύλιες συγκρούσεις.

Δικαιούνται επίσης σύνταξης και όσοι κατέστησαν ανίκανοι συνεπεία νόσου που οφείλεται αποκλειστικά σε κακουχίες κατά τη διάρκεια φυλάκισης ή αιχμαλωσίας ή εκτόπισης ή εγκλεισμού σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ή σε εξορίες για τη δράση των, ή τα κοινωνικά τους φρονήματα.

Με το νόμο για την άρση των συνεπειών του εμφυλίου πολέμου 1944-1949 ολοκληρώθηκε η αναγνώριση της εθνικής αντίστασης που είχε επιτευχθεί με τους ν. 1285 και 1543 του 1984 και του ν. 1813 του 1988.

Έγραψε σε άρθρο του στη Εφημερίδα «Αυγή» της 27.8.1989, ο Φίλιππος Ηλιού, για το νόμο για την άρση των συνεπειών του εμφυλίου πολέμου: «Ο νόμος… έρχεται να εκφράσει και να αποτυπώσει, με τον πιο επίσημο τρόπο, μια σημαντική στιγμή στην ιστορία του έθνους. Πολύ πιο σημαντική, μάλιστα, αφού προέρχεται από την κοινή βούληση των δυο μεγάλων παρατάξεων που συγκρούστηκαν με τον πιο βίαιο τρόπο στα δίσεκτα χρόνια του εμφυλίου πολέμου».

Τα έγγραφα που ξέφυγαν από την πυρά

Από την προγραμματισμένη καταστροφή του Αυγούστου 1989 διασώθηκε σε αστυνομικό τμήμα της ενδοχώρας του Ηρακλείου με τρόπο σχετικά μυστηριώδη μια παρτίδα περίπου 10.000 εγγράφων, απόρρητων και εμπιστευτικών ως επί το πλείστον, που διαπραγματεύονταν το θέμα της καταγραφής αλλά και της δίωξης του φρονήματος ελλήνων πολιτών.

Τα έγγραφα παραδόθηκαν για διασφάλιση στο φιλόξενο τμήμα αρχείων της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ηρακλείου και συμπλήρωσαν την πλούσια συλλογή του που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ένα μοναδικό εκτός Τουρκίας αρχείο τουρκικών εγγράφων του ιεροδικείου, ενετικά αρχεία, αρχεία της δημογεροντίας, αρχεία της γερμανικής κατοχής της Κρήτης, το αρχείο του ποιητή Σαραντάρη και άλλα.

Στα έγγραφα αποτυπώνεται με φρικιαστικό τρόπο η μισαλλοδοξία, η εμπάθεια, η μικρότητα, ο παραλογισμός, η αγριότητα και η βαρβαρότητα της εμφυλιακής και μετεμφυλιακής εν πολλοίς περιόδου, είναι δε βέβαιο ότι θα δώσουν πολύτιμο υλικό στους ερευνητές που θα τα μελετήσουν συστηματικά για να βγάλουν τα δικά των συμπεράσματα.

Τα έγγραφα ήσαν μέχρι τώρα «κλειστά» ενώ μετά την εισήγησή μου στο συνέδριο θα ανοίξουν για την έρευνα από όποιον επιθυμεί να την πραγματοποιήσει.

Από το μέγα πλήθος των εγγράφων της συλλογής των αρχών ασφαλείας και των άλλων σχετικά με την καταγραφή και τη δίωξη του φρονήματος των ελλήνων πολιτών, παρουσιάζω ως δείγμα της απαξίας των το «βιβλίον των κομμουνιστών».

Στο βιβλίο είναι καταγεγραμμένοι οι κομμουνιστές της περιοχής ευθύνης του αστυνομικού τμήματος.

Μεταφέρω την εγγραφή του υποδηματοποιού Φανούριου Ανδρουλάκη από το χωριό Γέργερη που γεννήθηκε το 1908 και υπηρέτησε ως στρατιώτης του πεζικού κρατώντας την ιδιότυπη σύνταξή της.

«Του κομμουνισμού είχε μυηθεί πριν της κατοχής, χωρίς να διαπιστωθεί δράσις του. Κατά την περίοδο της κατοχής ενετάχθη εις τας τάξεις του Ε.Α.Μ. λαμβάνων μέρος εις τα συγκεντρώσεις, εράνους και πολιτικάς καθοδηγήσεις του Κ.Κ. Απέσχεν της 31.3.1946 Εις τας εκλογάς ψηφίζει ΕΔΑ. Την 16.2.1956 έλαβαν χώρα συσκέψεως των μελών του Κ.Κ. Γέργερης εις την οικίαν του ομοχωρίου του Παπακυριάκη Εμμανουήλ του Ζαχαρίου. Κρίνεται ιδιολόγος αλλά επικίνδυνος. Εψήφισεν ΕΔΑ και εργάσθη υπέρ αυτής εις τας εκλογάς 11.5.1958».

Από τις εγγραφές του σωζομένου βιβλίου των κομμουνιστών συνάγεται ότι η παρακολούθηση των φρονημάτων των πολιτών και η καταγραφή των ξεκινά από την εποχή της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά, συνεχίζεται απτόητη κατά την περίοδο της κατοχής και τερματίζεται στη δεκαετία του 1960 ή με άλλη διατύπωση, δεν εμφανίζεται στο βιβλίο των κομμουνιστών, μετά το τέλος της δεκαετίας του 1960.

Συνάγεται, επίσης, από τις εγγραφές ότι παρακολουθούνται οι πολίτες για την ψήφο των στις εκλογές, για τον κοινωνικό βίο των, ελέγχονται για τις εφημερίδες και τα έντυπα που διαβάζουν κ.ο.κ.

Το βιβλίο των κομμουνιστών θεωρείται τακτικά από τους διοικητές Διοίκησης Χωροφυλακής και τους ανώτερους διοικητές Χωροφυλακής. Σχετικές θεωρήσεις εντοπίζονται στις πρώτες σελίδες του βιβλίου για τα έτη 1960, 1961, 1962, 1963, 1964 και 1968.

Όπως παρατήρησε έμπειρο στέλεχος της ελληνικής αστυνομίας τα βιβλία των κομμουνιστών ετροφοδοτούντο από τους φακέλους των φρονημάτων των Ελλήνων πολιτών που επρομήθευαν την «πρώτη ύλη των».

Ήσαν, με άλλα λόγια, τα βιβλία των κομμουνιστών, το απόσταγμα και το σύντομο χρονικό των φακέλων, όπως θα έλεγε ο ποιητής.

Οι φάκελοι που διατηρήθηκαν

Πόσοι όμως ήσαν οι φάκελοι που κάηκαν με κάθε επισημότητα στην Αθήνα και στις πρωτεύουσες των πενήντα δύο μηνών της χώρας.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής ο αριθμός των φακέλων που κάηκαν ήσαν 17.000.000 (ο κ. Γιάννης Κεφαλογιάννης τους ανέβαζε στα 33.000.000).

Στην περιοχή της Αθήνας κάηκαν 8.000.000 φάκελοι, ενώ στην Κρήτη κάηκαν στο Ηράκλειο 270.000, στα Χανιά 246.789, στο Ρέθυμνο 118.000 και στο Άγιο Νικόλαο 102.790.

Η κυβέρνηση απεφάσισε να διασωθεί ένας αριθμός φακέλων περίπου 40 από κάθε νομό, συνολικά 2.100 από ολόκληρη τη χώρα που θα διατηρούνταν στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης και θα άνοιγαν μετά 30 χρόνια (αργότερα τα 30 χρόνια έγιναν 50). Η μελέτη των φακέλων των επωνύμων θα επιτρέψει στους ιστορικούς να εξαγάγουν τα συμπεράσματά των για την εφιαλτική διαδικασία της καταγραφής και της δίωξης των φρονημάτων των ελλήνων πολιτών που απετέλεσε την κυρίαρχη πολιτική της εμφυλιακής αλλά και της μετεμφυλιακής περιόδου.

Κατόρθωσα, όχι χωρίς κόπο, να πληροφορηθώ μερικά ονόματα, για την ακρίβεια 50 από τα 160 περίπου πρόσωπα της Κρήτης, οι φάκελοι των οποίων επελέγησαν για τη διάσωση από την πυρά και τη φύλαξή των στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης.

Τα ανακοινώνω γιατί κρίνω ότι η αναφορά σ’ αυτά παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, λόγω της σύνθεσης της ομάδας που περιλαμβάνει γνωστούς κομμουνιστές αλλά και κεντρώους, κεντροαριστερούς ακόμα και καραμπινάτους δεξιούς, όπως και γνωστούς λογοτέχνες και δημοσιογράφους.

Μεγάλη η δόση του μίσους

Συμπερασματικά και κρίνοντας από μια κάποια χρονική απόσταση, πιο νηφάλια κατά συνέπεια, την ενέργεια της κυβέρνησης Τζανή Τζανετάκη για το κάψιμο των φακέλων των ελλήνων πολιτών, μπορώ να πω ότι παρά τις επιφυλάξεις που ακούστηκαν και στηρίζονται στις γνώμες των ιστορικών για την αναμφισβήτητη αξία των ως στοιχείων χρήσιμων για τη συγγραφή της ιστορίας, ήταν μια κίνηση προς τη σωστή κατεύθυνση.

Και υποστηρίζω την άποψη αυτή αναθεωρώντας την στάση που κράτησα τότε –συμμετείχα σε διαδηλώσεις εναντίον του καψίματος- γιατί είχα την ευκαιρία να φυλλομετρήσω τον προσωπικό, αρκετά ογκώδη φάκελό μου.

Ένιωσα μίσος –το ομολογώ- εναντίον των προσώπων που παρουσιάζονται στα έγγραφα του φακέλου μου να «καρφώνουν» χωρίς περίσκεψη και χωρίς αιδώ, αδιαφορώντας για τα προβλήματα που δημιουργούνται από τη χαφιεδίστικη συμπεριφορά των.

Και σκέφτηκα ότι το μίσος που θα δημιουργούσε η συστηματική ανάγνωση των 17.000.000 φακέλων που κάηκαν στις υψικαμίνους της χώρας, ήταν μια πολύ μεγάλη δόση που θα δηλητηρίαζε για πολλά χρόνια την ελληνική κοινωνία.

Οι πολίτες οι φάκελοι των οποίων διασώθηκαν από την πυρά

Αθητάκης Ιωάννης τ. Νικολάου, Αναγνωστάκης Εμμανουήλ τ. Ανέστη, Ανδρουλάκης Δημήτριος τ. Γρηγορίου, Ανδρουλάκης Μιχαήλ τ. Ανδρέα, Αρετάκης Εμμανουήλ τ. Ιωάννη, Ατζολετάκη Γεωργία τ. Στέφανου, Βαλυράκης Ιωάννης τ. Ιωσήφ, Βαλυράκης Ιωσήφ τ. Ιωάννη, Βαρδινογιάννης Βαρδής τ. Ιωάννη, Βαρδινογιάννης Παύλος τ. Ιωάννη, Βαρδουλάκης Ανδρέας τ. Νικολάου, Βαρδουλάκης Γεώργιος, Βενιζέλος Ελευθέριος τ. Κυριάκου, Βενιζέλος Νικήτας τ. Κυριάκου, Βενιζέλος Σοφοκλής τ. Ελευθερίου, Βερυβάκης Ελευθέριος τ. Δημητρίου, Βουτυράκης Εμμανουήλ, Γαλανάκης Μιχαήλ, Γεράκης Παναγής τ. Κων/νου, Γεωργακάκης Χαράλαμπος τ. Στυλιανού, Γεωργακάκης Κων/νος τ. Σπυρίδωνα, Γυπαρης Παύλος τ. Ιωσήφ, Δαμανάκη Μαρία τ. Θεοδώρου, Δαριβιανάκης Αλέξανδρος τ. Διογένη, Δασκαλάκης Γεώργιος τ. Παναγιώτη, Δασκαλάκης Ευάγγελος τ. Γεωργίου, Δρανδάκης Εμμανουήλ τ. Κων/νου, Δρεττάκης Μανώλης τ. Γεωργίου, Ζωϊτάκης Γεώργιος τ. Κων/νου, Ιωαννίδης Φοίβος τ. Ιωάννη, Καζαντζάκη Γαλάτεια, Καζαντζάκης Νικόλαος, Κακαουνάκης Νικόλαος τ. Δημητρίου, Καλαϊτζάκης Εμμανουήλ τ. Ιωάννη, Καλαμάκης Παντελής τ. Γεωργίου, Καλέργης Λυκούργος τ. Σταύρου, Καρέλλης Μανόλης τ. Νικολάου, Κατράκης Μάνος τ. Χαράλαμπου, Κεφαλογιάννης Εμμανουήλ τ. Βασιλείου, Κεφαλογιάννης Ιωάννης τ. Κων/νου, Κλωνιζάκης Ιωάννης τ. Μάρκου, Κουμαντάκης Γεώργιος τ. Στυλιανού, Κουνελάκης Μιχαήλ τ. Αντωνίου, Κρασαδάκης Νικόλαος, Κυπριωτάκη-Περράκη Μαρία τ. Γεωργίου, Κωνσταντουράκης Κων/νος τ. Εμμανουήλ, Κωστάκης Νικόλαος τ. Θεόδωρου, Συντιχάκης Δανιήλ τ. Εμμανουήλ, Τρουλλινός Γεώργιος τ. Νικολάου, Ψαράκης Γεώργιος τ. Αριστείδη.

Το άρθρο βασίζεται σε εισήγηση του Μαν. Καρέλλη στο Κρητολογικό Συνέδριο.