ΣΤΟΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟ ΤΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ MESSI ΚΑΙ ROLANDO

Οι κοινωνίες στην ιστορική πορεία τους ,αν παρουσίασαν δύο κυρίαρχα χαρακτηριστικά, περισσότερο  έντονα από άλλα,  το ένα ήταν εκείνο της ωμής  βίας και το άλλο η τάση για   θεοποίηση-ηρωοποίηση . Το τελευταίο, είχε να κάνει με αντικείμενα, φυσικά φαινόμενα, ανθρώπους, ιδεοληψίες, εμμονές, ορμέμφυτα.

Και είναι ευεξήγητη αυτή η τάση, αν σκεφτεί κανείς πως το μυστήριο της Φύσης και των φαινομένων της, κατατρόμαζαν   ένα “άγουρο” ακόμα μυαλό, μια  “βρεφική” νοημοσύνη, που διέθετε το ανθρώπινο είδος στη χαραυγή της ζωής.  Από την άλλη, η  βία, συνακόλουθη με τον  τρόπο ζωής του «τρωγλοδύτη» ανθρώπου, έδινε το άλλοθι για την ηρωοποίηση, όσων είχαν ξεχωριστή ικανότητα και δύναμη στην άσκηση αυτής της πρωτόγονης βίας.

Οι αιώνες πέρασαν, ο νους τους ανθρώπου εξελίχτηκε, ο πολιτισμός από «σπηλαιώδης», με βασικό του γνώρισμα την έλλειψη κοινωνικότητας, κατέληξε στην κουλτούρα της “πόλης”, της οποίας βασικό τώρα πια γνώρισμα είναι η αντίληψη και η βίωση της κοινωνικότητας. Κι το τελευταίο αυτό είναι κατάκτηση, όχι τόσο του συναισθηματικού κόσμου του ανθρώπου, γιατί πάντα είχε ο άνθρωπος συναισθήματα, ακόμα  και την εποχή του μονήρη ή του πλάνητα βίου του,  όσο του Νου. Εκείνος ήταν και είναι το βασικό εργαλείο της σμίλευσης  του πολιτισμού   στις μορφές που είχε κάθε φορά. Και φυσικά  η κοινωνικότητα ήταν  μια από τις σοβαρότερες κατακτήσεις του ανθρώπινου πολιτισμού.

Με το διάβα των αιώνων,  αν και  πολλές από τις  παραδοσιακές συνήθειες του ανθρώπου, όπως η παράλογη και αναιτιολόγητη βία, υποχώρησαν, μαζί φυσικά και με πολλές αρετές του, όπως εκείνες που απορρέουν από την κατάσταση “αθωότητας” στην οποία βρισκόταν,  η θεοποίηση, η ηρωοποίηση παρέμειναν ως και σήμερα κυρίαρχα και ακατάλυτα,  όπως στην αφετηρία της πορείας του ανθρώπου στον “κόσμο”. Σαν να μην τα επηρέασε στο ελάχιστο το  τεράστιο άλμα στην εξέλιξη  που πέτυχε το ανθρώπινο μυαλό.

΄Ετσι, σταδιακά, από τη λατρεία του…θεόρατου βράχου και  τη θεοποίηση του ήλιου, της γης, των άλλων “στοιχείων” του κόσμου, πέρασαν  οι κοινωνίες στην πολιτισμική κατάκτηση  της επινόησης θεϊκών μορφών, αντίστοιχων των ανθρώπινων, αλλά με την απόδοση  ξεχωριστών ιδιοτήτων  και υπερανθρώπινης εξουσίας και δύναμης.  Ως τέτοιους, μνημονεύουμε στους περιφερειακούς μας λαούς, τους λεγόμενους «Ανατολικούς»,  το Φαραώ των Αιγυπτίων ,το Γιαχβέ τον Εβραίων, τον Βάαλ των Φοινίκων, το Δία του  αρχαιοελληνικού κόσμου.

΄Ιδια εξέλιξη παρατηρήθηκε και στην ηρωοποίηση.  Η θεοποίηση ανθρώπων ήταν σπανιότερη ή τουλάχιστον προσεκτικότερη στις πιο εξελιγμένες παλιές κοινωνίες, με κυρίαρχη στους παραπάνω πολιτισμούς, εκείνη του Φαραώ ,του Ιησού Χριστού αργότερα  και κάποιων αυτοκρατόρων της Ρωμαϊκής κοινωνίας. Οι παγκόσμιες θρησκείες, ως σήμερα, κυρίως  σε τέτοιους θεοποιημένους ανθρώπους,  Μεσσίες και Σαμάνους  στήριξαν την ύπαρξή τους με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε μιας  και φυσικά τον κώδικα (ηθική) συμπεριφοράς των οπαδών-πιστών τους.

Η ηρωοποίηση, όμως, ήταν σύνηθες φαινόμενο στους προϊστορικούς χρόνους  και μάλιστα σε σημείο που ο ήρωας αποκτούσε κάποτε  και ιδιότητες ημίθεου ,αφού, συνήθως, ήταν “τόκος” θεού ,θέαινας, νύμφης, μούσας και άλλων τέτοιων θεοποιημένων μορφών. Ο ημίθεος- ήρωας-αποκτούσε αυτές τις ιδιότητες, κυρίως λόγω των πολεμικών του αρετών-ικανοτήτων και της απαράμιλλης δύναμής του. Και φυσικά, πέρα από της τιμές  και τη λατρεία που του αποδίδονταν, λάμβανε πάντα και τη “μερίδα του λέοντος” από τα λάφυρα της μάχης, η οποία κερδιζόταν συνήθως από τη δική του ξεχωριστή παρουσία και συμμετοχή.

Στα ιστορικά χρόνια, ως τη σύγχρονη εποχή,  συνεχίστηκε  η ίδια αντίληψη περί ηρώων, αλλά σε “προσγειωμένες” πλέον ιδιότητες και διαστάσεις. Και πάλι η δύναμη, η σωματική κυρίως στον πόλεμο, τους “γυμνικούς”, τους ποιητικούς και σε όποιους άλλους αγώνες υπήρχε τρόπαιο νίκης,   ήταν το βασικό κριτήριο ανάδειξης του κατόχου της σε ήρωα-ημίθεο.

Πάντα, και σχεδόν αποκλειστικά, από την απώτερη  αρχαιότητα ως σήμερα,  το πλήθος, όταν  απέδιδε λατρεία και τιμή σε θεούς, ημίθεους  και ήρωες ,(υπο)δήλωνε μαζί με το σεβασμό του και τη δική του αδυναμία να επιτύχει ή να έχει τη δυνατότητα να διαχειριστεί ιδιότητες, σαν αυτές ακριβώς που έκαναν ξεχωριστούς τους αποδέκτες της λατρείας του. Με λίγα λόγια, ο φόβος στις ποικίλες μορφές του, η αδυναμία παντός είδους,  η έλλειψη ικανότητας «διάκρισης» του “μέσου ανθρώπου”, αλλά πάνω απ΄όλα η παντελής έλλειψη “φυσικής” παιδείας και η ανυποληψία στους νόμους της Φύσης, ήταν οι βασικοί πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίχτηκε σχεδόν αποκλειστικά στους αιώνες η ανάδειξη μορφών “επέκεινα” των ανθρωπίνων ιδιοτήτων .Γι΄ αυτό, ακριβώς, η παγκόσμια  διανόηση όλων των εποχών, θεωρούσε πρωτίστως αφύσικη, παράλογη και παρανοϊκή, την τάση αυτή του “ακατέργαστου” ανθρώπινου μυαλού στο θεοποιείν και ηρωοποιείν.

Στις μέρες μας, οι ανθρώπινες κοινωνίες, αν και βρίσκονται   σε απόσταση αναπνοής από την κατίσχυση της τεχνητής νοημοσύνης, τα επιτεύγματα της οποίας   θα αλλάξουν άρδην τη μορφή του κόσμου σε όλες τους τομείς και τις ανθρώπινες   δραστηριότητες ,συνεχίζουν  να είναι αιχμάλωτες της πρωτόγονης αντίληψης του ανθρώπου περί  θεών και ηρώων.  Και μπορεί, μεν όλες οι παγκόσμιες θρησκείες να «πνέουν τα λοίσθια», και οι εποχές μας  να σηματοδοτούνται ως οι  παραμονές της ολοσχερούς εξαφάνισής τους και  αυτή η παλιά και ακατέργαστη αντίληψη  περί θεών, μετά από τα ισχυρά ραπίσματα που δέχεται από την επιστήμη, να δείχνει πως υποχωρεί, οι μάζες, όμως, δε  φαίνεται να έχουν ακόμα διάθεση να απαλλαγούν εντελώς από την ανάγκη της παρουσίας ,αν μη τι άλλο, τουλάχιστον του υπεράνθρωπου, του ξεχωριστού, του “επώνυμου”.

Και μάλιστα, ανέχτηκαν, για να φέρουν στα μέτρα της εποχής τους,  ακόμα και   να υποβαθμίσουν το σύνηθες υψηλό  μπαγκράουντ και να σμικρύνουν τις διαστάσεις του παραδοσιακού ήρωα,  υποβιβάζοντας έναν πανίσχυρο και προς παντός αθλητικότατο, ας πούμε,  Ηρακλή, Θησέα,  Αχιλλέα, στο επίπεδο των αντοχών ενός “100άρη» στο γήπεδο…    Μέσι, παρά να ξεπεράσουν την πρωτόγονη αυτή ανάγκη της μάζας να θεοποιεί και να ηρωοποιεί.

Οπότε, άνετα, όχι απλά  συμβιβάζονται με τις…ηρωικές επιθέσεις του ποδοσφαιριστή    στα αντίπαλα γκολπόστ με την μπάλα στα πόδια  ή στη συνήθως ντοπαρισμένη κατάρριψη ρεκόρ  σε διοργανώσεις πρωταθλητισμού, αλλά και στο εκτονωτικό παραλήρημα της  εξύμνησης, έστω και τέτοιας υποτυπώδους  δύναμης, ισχύος και “τέχνης” του ήρωά τους, παραμένουν το ίδιο εκδηλωτικοί και πανηγυρικοί, γκρεμίζοντας  ακόμα κα σήμερα τα “τείχη” της πόλης για να υποδεχτούν τον «Κεντέρη» τους .

Αλλά, τα χειρότερα ακολουθούν.  Τα  “λάφυρα” των αρχαίων  νικητών- ηρώων ήταν συνήθως  ένας “κλάδος ελαίας” ή, στις μυθικές εποχές, έστω  μια Χρυσηίδα και Βρισηίδα σε  μοιρασιά, αποδεκτή   από τα  στρατιώτες,  ως αναγνώρισης της υπεροχής των   ηρώων. Σήμερα, όμως ,ένας μετριότατος σε μορφή ήρωα Μέσι, με ελάχιστη ως τιποτένια προσφορά στην πραγματική ιδιότητα του “ξεχωριστού”, μπορεί άνετα, ατιμωρητί  και υπό την  προκλητική ανοχή των μαζών, να ξοδεύει σε μα έξοδό του 37.000 ευρώ για σαμπάνιες!

Κι ακόμα. Πλην ελάχιστων μονάδων, η παγκόσμια κοινότητα γνωρίζει, αν δεν «πίνει νερό» στο όνομα  Μessi και Ronaldo. Η ίδια κοινότητα,όμως, πλην πάλι των ελάχιστων μονάδων, αγνοεί παντελώς το όνομα Μάρβιν Μίνσκι,  πατέρα της τεχνητής νοημοσύνης, που  συμπτωματικά πέθανε  πριν μερικούς μήνες, σεμνός και πένης και πέρασε στα «ψιλά» ή στα «αζήτητα» του παγκόσμιου «Τύπου».

Το παρήγορο είναι, όπως όλα δείχνουν,πως   “αστερισμοί” σαν αυτόν του Μέσι και του Ρολάντο ,σύντομα θα καταρεύσουν. Και μάλιστα ανεπιστρεπτί, όσο αναπτύσσεται και επικρατεί  στις κοινωνίες  ο ρόλος του συνειδητοποιημένου πολίτη και ψυχορραγεί ο κοπαδισμός και ο οπαδισμός.

Φαίνεται πως  στις  μελλοντικές κοινωνίες  στα “πανεπιστήμιά” τους θα δίνουν πια ονόματα σαν αυτό του  Μάρβιν Μίνσκι. Και όσο για τους σύγχρονους ψευτοήρωες του ποδοσφαίρου, του πρωταθλητισμού, του  κινηματογάφου και των υπολοίπων  κερδοφόρων δραστηριοτήτων της σύγχρονης  βιομηχανίας του θεάματος, ο μελλοντικός ιστορικός θα αποφεύγει  “επιδεικτικά” και  για λόγους “πολιτισμικού σαβουάρ βιβρ” ακόμα και τη μνημόνευσή τους.