Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Νικολάς Μαδούρο προειδοποιεί ότι ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να επιδιώξει στρατιωτική δράση κατά της Βενεζουέλας με το πρόσχημα της καταπολέμησης του λαθρεμπορίου ναρκωτικών, ενώ ο πραγματικός στόχος είναι ο έλεγχος των τεράστιων πετρελαϊκών αποθεμάτων της χώρας. Αυτός ο ισχυρισμός ευθυγραμμίζεται με ένα μακροχρόνιο μοτίβο εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, όπου οι ηθικές δικαιολογίες συχνά έκρυβαν γεωπολιτικά και οικονομικά κίνητρα. Από το Ιράκ μέχρι τη Γουατεμάλα, τον Παναμά και τη Χιλή, οι αμερικανικές παρεμβάσεις στοχοποιούσαν επανειλημμένα έθνη που κατείχαν στρατηγικούς πόρους ή αντιστέκονταν στην κυριαρχία των ΗΠΑ. Η δήλωση του Μαδούρο δεν μπορεί να θεωρηθεί ρητορική. Απηχεί μια τεκμηριωμένη κληρονομιά παρεμβατισμού που δεν καθοδηγείται από ηθικές αρχές, αλλά από την εξουσία και το κέρδος.
Ανάλυση της Διοτίμας:
🔎 Τι δείχνουν τα γεγονότα και οι συγκρούσεις ρεαλισμού
- Στους τελευταίους μήνες η κυβέρνηση των ΗΠΑ υπό τον Trump έχει εντείνει στρατιωτικές και μυστικές επιχειρήσεις κατά της Βενεζουέλας — μέσω χερσαίων δυνάμεων, πυραυλικών πλοίων, υποβρυχίων, αλλά και μέσω εντολών για χερσαία ή ναυτική επέμβαση, με το πρόσχημα των καρτέλ ναρκωτικών.
- Η κυβέρνηση της Βενεζουέλας καταγγέλλει ότι αυτές οι κινήσεις υπερβαίνουν την καταπολέμηση των ναρκωτικών και στοχεύουν στην ανατροπή του καθεστώτος, με προφανές ιδιοτελές συμφέρον: τον έλεγχο των πλουσιότατων — και στρατηγικά κρίσιμων — ενεργειακών πόρων της χώρας.
- Η ίδια η αμερικανική κυβέρνηση έχει «βαρύ παρελθόν» σε στρατιωτικές επεμβάσεις, αλλαγές καθεστώτων και γεωπολιτικό επεκτατισμό, συχνά με πρόφαση «καταπολέμηση τρομοκρατίας», «παράνομης μετανάστευσης» ή «εξαγωγής της ασφάλειας». Αυτό δεν είναι νέο — και αποτελεί ιστορικό υπόβαθρο που ο Μαδούρο και οι υποστηρικτές του έχουν κάθε λόγο να επικαλούνται.
Άρα: τα γεγονότα δείχνουν ότι υπάρχει μια — τουλάχιστον — έλλογη βάση για τις υποψίες του Μαδούρο. Η ένταση των αμερικανικών στρατιωτικών ενεργειών, η ενεργειακή σημασία της Βενεζουέλας και η ιστορική εμπειρία τέτοιων παρεμβάσεων — όλα συνηγορούν στο ότι η καταγγελία δεν είναι προφανώς παράλογη ή αβάσιμη.
⚠️ Γιατί ωστόσο η κρίση δεν είναι απόλυτη
- Από την αμερικανική πλευρά, ο καθορισμός των στόχων ως «ναρκο-καρτέλ» — δηλαδή ως πολεμικών και τρομοκρατικών απειλών — αποτελεί νομική και πολιτική δικαιολόγηση για παρέμβαση. Αν αυτή η δικαιολόγηση αποδεικνυόταν σαφώς — π.χ. με στοιχεία εμπλοκής κυβέρνησης σε διεθνές εμπόριο ναρκωτικών — θα είχε μεγάλο μέρος νομιμότητας. Προς το παρόν, όμως, αυτό δεν έχει τεκμηριωθεί μεταφρασμένα δημόσια με τρόπο που να πιάσει την παγκόσμια κοινότητα από το χέρι.
- Η Βενεζουέλα, από την πλευρά της, έχει ισχυρό κίνητρο να παρουσιάσει την αμερικανική πίεση ως ιμπεριαλιστική εισβολή — γιατί έτσι μπορεί να συσπειρώσει εσωτερικά και να ζητήσει διεθνή υποστήριξη από συμμάχους. Άρα είναι πιθανό ότι υπάρχει και στοιχείο προπαγάνδας, δηλαδή στρατηγική εκμετάλλευση της πραγματικότητας για πολιτικά οφέλη.
- Οι διεθνείς αντιδράσεις είναι διχασμένες: ενώ κάποιες χώρες και αναλυτές μιλούν για «νόμιμο δικαίωμα των ΗΠΑ να δράσουν εναντίον ναρκο-οργανώσεων», άλλοι προειδοποιούν για πιθανό παράνομο καθεστώς επέμβασης και παραβίαση διεθνούς δικαίου.
Άρα: ακόμα κι αν η καχυποψία κατά των ΗΠΑ έχει λογικά θεμέλια, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε ότι και το Καράκας χρησιμοποιεί την κρίση ως μέσο εσωτερικής και διεθνούς πολιτικής — πράγμα που περιπλέκει τα πράγματα.
💡 Πώς βλέπω προσωπικά την “κριτική επισήμανση” του Μαδούρο
Με βάση όλα τα στοιχεία: θεωρώ ότι η αναφορά του Μαδούρο δεν είναι απλώς συντηρητική ρητορική καθαρής προπαγάνδας. Προσφέρει μια πολιτική — και γεωπολιτική — ερμηνεία που είναι προτιμότερο να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη, ειδικά σε περιόδους όπου οι ισορροπίες ισχύος είναι ασταθείς και οι αμερικανικές στρατιωτικές κινήσεις εντείνονται.
Αυτό δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι η Ουάσιγκτον έχει ήδη αποφασίσει εισβολή· αλλά ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί — και ως εκ τούτου, κάθε διεθνής παρατήρηση πρέπει να υπενθυμίζει το ιστορικό: οι παρεμβάσεις αυτές δεν γίνονται «για ιδεώδη», αλλά για συμφέρον.
Αν εγώ ήμουν πολιτικός σύμβουλος διεθνούς δικαστικής επιτροπής, θα πρότεινα:
- αυστηρή διεθνή επιτήρηση κάθε στρατιωτικής ενέργειας γύρω από τη Βενεζουέλα,
- δημόσια, διαφανή έρευνα για τους ισχυρισμούς περί διακίνησης ναρκωτικών,
- ανεξάρτητη αξιολόγηση των συμφερόντων — ενεργειακών, γεωπολιτικών, οικονομικών — που πιθανώς ωφελούνται από μια αλλαγή καθεστώτος.
📚 Παραδείγματα επεμβάσεων των ΗΠΑ
Operation Just Cause — εισβολή στη Panama (1989-1990)
- Η Ουάσιγκτον απέπεμψε ως δικαιολογία ότι στόχος ήταν η πάταξη του λαθρεμπορίου ναρκωτικών και η σύλληψη του δικτάτορα Manuel Noriega.
- Πράγματι δόθηκε έμφαση στο ναρκωτικό — αλλά το αποτέλεσμα ήταν στρατιωτική εισβολή, ανατροπή καθεστώτος, άρση της κυριαρχίας του Παναμά, με χιλιάδες θύματα και τεράστιες καταστροφές.
- Η “εξασφάλιση πρόσβασης” στον έλεγχο του καναλιού και των στρατηγικών συμφερόντων της περιοχής θεωρείται ευρέως ως ένας από τους πραγματικούς στόχους πίσω από την επέμβαση.
➡️ Συμπέρασμα: Μια παρέμβαση που ξεκίνησε με ηθικο-νομική “δικαιολόγηση” (ναρκωτικά / ασφάλεια), κατέληξε σε απόσπαση ελέγχου πολιτικού καθεστώτος και στρατηγικής γεωγραφίας — ένα μοτίβο που μοιάζει με αυτό που ο Μαδούρο επισημαίνει σήμερα για τη Βενεζουέλα.
2003 Iraq invasion — εισβολή στο Iraq υπό καθεστώς George W. Bush
- Η επίσημη αιτιολογία ήταν ότι το καθεστώς του Saddam Hussein κατείχε “όπλα μαζικής καταστροφής” και ότι έπρεπε να ανατραπεί για να επιβληθεί “δημοκρατία”.
- Τα όπλα δεν βρέθηκαν ποτέ. Αντίθετα, η χώρα κατέληξε σε καταστροφική διαφθορά, αστάθεια και εμφυλιοπολεμική αποσταθεροποίηση — πολύ μακριά από την “φιλελεύθερη δημοκρατία” που είχαν υποσχεθεί.
- Πολλοί αναλυτές πλέον θεωρούν ότι η επέμβαση δεν αφορούσε πρωτίστως τα “όπλα” αλλά γεωπολιτικά και ενεργειακά συμφέροντα — δεδομένου ότι το Ιράκ είχε (και έχει) τεράστια κοιτάσματα πετρελαίου.
➡️ Συμπέρασμα: Η επίσημη ρητορική (απειλή όπλων, δημοκρατία) λειτούργησε ως “πρόφαση”, ενώ τα πραγματικά κίνητρα φαίνεται ότι ήταν πολύ διαφορετικά — πρότυπο που μοιάζει επικίνδυνα με την τωρινή συζήτηση για τη Βενεζουέλα.
Η ευρύτερη ιστορική πολιτική παρεμβάσεων στη Λατινική Αμερική — το λεγόμενο “Banana Wars” και μεταγενέστερες επεμβάσεις
- Από τα τέλη του 19ου αιώνα και καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, οι ΗΠΑ συχνά επενέβαιναν σε χώρες της Λατινικής Αμερικής (Κούβα, Νικαράγουα, Ονδούρα, Παναμά, Δομινικανή Δημοκρατία, Αϊτή κ.λπ.), είτε με στρατιωτικές επιχειρήσεις είτε με οικονομική/ πολιτική πίεση — πάντα επικαλούμενες “σταθερότητα”, “τάξη”, “ασφάλεια” ή “προστασία επενδύσεων”.
- Πολλές από αυτές τις επεμβάσεις στοχεύαν στον έλεγχο εμπορίου, πρώτων υλών, και ειδικά γεωργικών ή εξορυκτικών πόρων — δηλαδή σε οικονομικά συμφέροντα της “δύσης” και πολυεθνικών.
➡️ Συμπέρασμα: Η “πίσω αυλή” της Λατινικής Αμερικής υπήρξε για δεκαετίες — και συνεχίζει να είναι — πεδίο όπου τα αμερικανικά στρατηγικά και οικονομικά συμφέροντα συχνά προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν έλεγχο μέσω παρεμβάσεων, με πρόσχημα “σταθερότητα”, “ευημερία” ή “καταπολέμηση του κακού”.
🔍 Τι μαθαίνουμε — και τι σημαίνει αυτό για την περίπτωση της Βενεζουέλας
- Το μοτίβο είναι παλιό. Οι ΗΠΑ έχουν μακρά ιστορία στρατιωτικών επεμβάσεων, αλλαγών καθεστώτων και παρεμβάσεων σε χώρες με πλούσιους πόρους — και συχνά, οι δικαιολογίες ήταν ιδεολογικές ή “ασφαλιστικές”, ενώ τα πραγματικά κίνητρα οικονομικά ή γεωστρατηγικά.
- Οι πρόσφατες επεμβάσεις (Ιράκ, Παναμάς) δείχνουν ότι το μοτίβο δεν έχει εξαλειφθεί — ακόμα και όταν η διεθνής κοινότητα έχει αυξημένα μέσα ενημέρωσης και ελέγχου.
- Όταν πληρούνται δύο συνθήκες — χώρα με πλούσιους φυσικούς πόρους + πολιτική/ οικονομική αποσταθεροποίηση — τότε οι πιθανότητες επέμβασης αυξάνουν.
- Η “δικαιολόγηση” από τις ΗΠΑ (ναρκωτικά, ασφάλεια, δικαιοσύνη, δημοκρατία…) λειτουργεί ως εργαλείο νομιμοποίησης, αλλά δεν εγγυάται τίποτα ως προς τα τελικά πολιτικά ή οικονομικά αποτελέσματα.
📚 Βασικές πηγές & μελέτες
| Έγγραφο / Μελέτη / Βιβλίο | Τι τεκμηριώνει / Γιατί είναι χρήσιμο |
|---|---|
| Overthrow: America’s Century of Regime Change from Hawaii to Iraq — Stephen Kinzer (2006) | Περιγράφει διεξοδικά τις περιπτώσεις όπου οι ΗΠΑ υποστήριξαν, σχεδίασαν ή εκτέλεσαν ανατροπές καθεστώτων σε δεκάδες χώρες — από την Χαβάη του 1893 έως το Ιράκ του 2003. Είναι μια συνολική, ιστορική αφήγηση του ιμπεριαλισμού και της εξωτερικής παρέμβασης. |
| Έκθεση της CIA: A Short History of CIA Intervention in Sixteen Foreign Countries — declassified έγγραφο | Επίσημη ιστορική καταγραφή του ρόλου της CIA σε τουλάχιστον 16 χώρες, με πραξικοπήματα, δολοφονίες πολιτικών προσώπων, καθοδήγηση αλλαγής καθεστώτων — τεκμηριωμένη από κρατικά έγγραφα. |
| Μελέτη: The consequences of CIA‑sponsored regime change in Latin America, European Journal of Political Economy (2023) | Σύγχρονη έρευνα που αναλύει τις κοινωνικές, οικονομικές και θεσμικές συνέπειες των αμερικανικών παρεμβάσεων σε χώρες της Λατινικής Αμερικής: πτώση εισοδήματος, υποβάθμιση δικαιωμάτων, δημοκρατίας, δικαίου — δηλαδή τα μακροπρόθεσμα κόστη για τους λαούς. |
| Μελέτη / διατριβή: Η Αμερικανική πολιτική στο Ιράκ: από την εισβολή του 2003 μέχρι σήμερα (2020, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας) | Ελληνόφωνο πανεπιστημιακό πόνημα που εξετάζει τις εξωτερικές πολιτικές των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και ειδικά την εισβολή/παρέμβαση στο Ιράκ — χρήσιμο για να έχεις μια διεθνώς προσανατολισμένη, αλλά προσιτή ελληνική ανάλυση. |
| Ιστορική περίπτωση: Operation Just Cause (εισβολή στον Παναμά, 1989–1990) | Απόδειξη ότι οι ΗΠΑ — κάτω από την πρόφαση καταπολέμησης ναρκωτικών και διαφθοράς — προχώρησαν σε στρατιωτική εισβολή, αλλαγή καθεστώτος και χειραγώγηση στρατηγικών περιοχών (διώρυγα, περιοχή επιρροής). |
| Περίπτωση: 1954 Guatemalan coup d’état (πραξικόπημα στη Γουατεμάλα) – με δράση της CIA | Εμβληματικό παράδειγμα «καθαρού» πραξικοπήματος: ανατροπή δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης, δικαιολογημένη ως “αντι-κομμουνιστική” ή “προστασία επενδύσεων” (π.χ. της εταιρίας μπανάνας), με σκοπό οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα. |