Λειτουργία, συνείδηση και αυτοσυνειδησία στη σύγχρονη νευροεπιστημονική και φιλοσοφική προσέγγιση
Γράφει η Διοτίμα
(Β΄ Μέρος)
Στο πρώτο μέρος της παρούσας διερεύνησης τέθηκαν οι βασικές επιστημονικές και εννοιολογικές προϋποθέσεις για την κατανόηση του ανθρώπινου εγκεφάλου: η νευρωνική του οργάνωση, η εξελικτική του διαμόρφωση και το θεμελιώδες ερώτημα της συνείδησης ως αναδυόμενου φαινομένου ή ως ιδιότητας με ιδιαίτερη οντολογική βαρύτητα. Το δεύτερο μέρος μετατοπίζει το κέντρο βάρους από τη δομή στη λειτουργία και από την περιγραφή στη δυναμική της ανθρώπινης νόησης.
Η ανάλυση εστιάζει στους μηχανισμούς μέσω των οποίων ο εγκέφαλος παράγει αντίληψη, μνήμη, συναίσθημα και απόφαση, εξετάζοντας τη συνείδηση όχι ως στατικό δεδομένο αλλά ως διαρκώς μεταβαλλόμενη διεργασία. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην εγκεφαλική πλαστικότητα, η οποία αναδεικνύεται ως κρίσιμος παράγοντας τόσο για τη μάθηση όσο και για τη συγκρότηση της προσωπικής ταυτότητας.
Παράλληλα, το Β΄ μέρος θέτει το ζήτημα της σχέσης ανθρώπινου εγκεφάλου και τεχνητής νοημοσύνης σε αυστηρά αναλυτικό πλαίσιο. Η σύγκριση δεν επιχειρείται με όρους τεχνολογικού ανταγωνισμού, αλλά ως εργαλείο κατανόησης των ορίων της ανθρώπινης σκέψης, της δημιουργικότητας και της ηθικής κρίσης. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος προσεγγίζεται, έτσι, όχι απλώς ως βιολογικός υπολογιστής, αλλά ως το υπόστρωμα της αυτοσυνειδησίας, της ευθύνης και της ελευθερίας.
Το δεύτερο μέρος ολοκληρώνει τη μετάβαση από τη νευροβιολογία στη φιλοσοφία του νου, υπογραμμίζοντας ότι η κατανόηση του εγκεφάλου αποτελεί προϋπόθεση για την κατανόηση του ίδιου του ανθρώπου στον σύγχρονο και μελλοντικό κόσμο.
Συμπέρασμα
Η παρούσα διμερής προσέγγιση του ανθρώπινου εγκεφάλου ανέδειξε τη μετάβαση από τη δομική περιγραφή στη λειτουργική και εννοιολογική κατανόηση της ανθρώπινης νόησης. Μέσα από τη σύνθεση νευροεπιστημονικών δεδομένων και φιλοσοφικού στοχασμού, ο εγκέφαλος προσεγγίζεται όχι απλώς ως βιολογικός μηχανισμός, αλλά ως το θεμέλιο της συνείδησης, της αυτοσυνειδησίας και της ηθικής ευθύνης. Η κατανόησή του δεν αποτελεί μόνο επιστημονικό ζητούμενο, αλλά προϋπόθεση για τη βαθύτερη κατανόηση του ανθρώπου, των ορίων του και των δυνατοτήτων του σε έναν κόσμο όπου η τεχνητή νοημοσύνη επανακαθορίζει τη σχέση μας με τη γνώση και τον εαυτό μας.
(Συνεχίζεται)