Από τον κότινο της Ολυμπίας στα εκατομμύρια των συμβολαίων – Πώς ο αθλητισμός έγινε εργαλείο εμπορίου, φανατισμού και κοινωνικού αποπροσανατολισμού
Στην εποχή μας, ο αθλητισμός δεν είναι πια παιχνίδι ή μέσο καλλιέργειας του σώματος και του πνεύματος. Έχει μετατραπεί σε βιομηχανία εκατομμυρίων, όπου οι αθλητές γίνονται προϊόντα, οι ομάδες εμπορικά brands και οι φίλαθλοι στρατοί φανατισμού. Αντί να ενώνει, διχάζει· αντί να χαρίζει χαρά, αποπροσανατολίζει από την κοινωνική δυστυχία. Από την Ολυμπία μέχρι τα σημερινά στάδια, ο επαγγελματικός αθλητισμός αποδεικνύει ότι το θέαμα έχει γίνει προπέτασμα καπνού για να κρύψει τα πραγματικά προβλήματα της κοινωνίας.
Ο επαγγελματικός αθλητισμός δεν εκφράζει πια τον αγνό αθλητισμό. Αντίθετα, έχει μετατραπεί σε βιομηχανία θεάματος όπου πρωταγωνιστούν τα χρήματα, οι χορηγίες, τα τηλεοπτικά δικαιώματα, τα υπέρογκα συμβόλαια. Ο αθλητής παύει να είναι άνθρωπος που αγωνίζεται· γίνεται προϊόν. Η ομάδα παύει να είναι κοινότητα· γίνεται εμπορικό brand. Και οι φίλαθλοι παύουν να είναι συμμέτοχοι στη χαρά του αγώνα· γίνονται στρατοί οπαδών, έτοιμοι για τυφλή βία και φανατισμό.
Ο αθλητισμός αντί να ενώνει, διχάζει. Αντί να προάγει την παιδεία, την υγεία και την αλληλεγγύη, καλλιεργεί το μίσος και την τυφλή ταύτιση. Όμως δεν είναι μόνο η ηθική παρακμή που πλήττει τον θεσμό· είναι και ο πολιτικός του ρόλος. Ο επαγγελματικός αθλητισμός λειτουργεί ως προπέτασμα καπνού: απορροφά την προσοχή των κοινωνιών, ναρκώνει τους λαούς με θέαμα, ενώ δίπλα τους απλώνεται η φτώχεια, η ανεργία, ο πόλεμος, η ανασφάλεια.
Ιστορικές ρίζες και παρεκτροπές
Στην αρχαία Ολυμπία, ο αθλητισμός δεν ήταν θέαμα μα ούτε και εμπόρευμα. Ήταν μέσο πνευματικής ανάτασης, ευγενής άμιλλα χωρίς ανταλλάγματα. Ο νικητής στεφανωνόταν με έναν απλό κότινο· καμία χορηγία, κανένα χρυσό συμβόλαιο, καμία αγορά εισιτηρίων. Η αξία βρισκόταν στην τιμή του αγώνα και όχι στην εμπορική του εκμετάλλευση.
Αντίθετα, στη ρωμαϊκή εποχή, όταν τα «θεάματα» έγιναν εργαλείο εξουσίας, το ιδεώδες αλλοιώθηκε. Οι μονομάχοι δεν ήταν αθλητές αλλά θύματα ενός θεάματος που προοριζόταν να αποπροσανατολίσει το πλήθος. Το ίδιο ακριβώς βλέπουμε σήμερα: ο επαγγελματικός αθλητισμός λειτουργεί ως σύγχρονο «άρτον και θεάματα», που κρατά τις μάζες ήσυχες μπροστά στην πραγματικότητα της κοινωνικής δυστυχίας.
Στις μέρες μας, η παρακμή αποτυπώνεται σε αμέτρητα σκάνδαλα:
-
Το ντόπινγκ, που μετατρέπει το σώμα σε εργαστήριο χημείας για την επίτευξη ρεκόρ.
-
Τα στημένα παιχνίδια, όπου η εμπορική σκοπιμότητα υπερισχύει του αγώνα.
-
Οι βίαιες συγκρούσεις οπαδών, που δείχνουν ότι ο φανατισμός έχει αντικαταστήσει τη χαρά της συμμετοχής.
Ο δρόμος προς τον αληθινό αθλητισμό
Η λύση δεν βρίσκεται στη φαντασίωση ότι θα «καθαρίσει» ο επαγγελματικός αθλητισμός· είναι μια βιομηχανία που δεν μπορεί να μεταρρυθμιστεί. Η λύση βρίσκεται στον ερασιτεχνικό, γνήσιο αθλητισμό: στα σχολεία, στις γειτονιές, στα μικρά σωματεία, εκεί όπου η συμμετοχή μετρά περισσότερο από το αποτέλεσμα, εκεί όπου η χαρά του παιχνιδιού υπερβαίνει τη δίψα για κέρδος.
Ο πραγματικός αθλητισμός είναι παιδεία, υγεία, χαρά, συλλογικότητα. Αν θέλουμε να τον ξαναβρούμε, πρέπει να απομακρυνθούμε από τα στάδια της βίας και τα εκατομμύρια των συμβολαίων. Γιατί μόνο τότε θα μπορέσει να ξαναλάμψει το αρχαίο του νόημα: ο αγώνας για την ανθρώπινη ολοκλήρωση, όχι για την αγορά του θεάματος.
Ο επίλογος της καταγγελίας
Όσο τα κράτη συνεχίζουν να στηρίζουν με δισεκατομμύρια μια βιομηχανία θεάματος αντί για την κοινωνική πρόνοια, όσο οι παράγοντες και οι «ισχυροί» του αθλητισμού πλουτίζουν από τη βία και τον φανατισμό, όσο τα ΜΜΕ ταΐζουν το κοινό με ψευδαισθήσεις δόξας και «εθνικές επιτυχίες», τόσο ο επαγγελματικός αθλητισμός θα παραμένει το μεγαλύτερο προπαγανδιστικό εργαλείο αποχαύνωσης των λαών.
Η αποστολή της κοινωνίας δεν είναι να παράγει «οπαδούς», αλλά πολίτες. Και ο αθλητισμός, αν θέλει να ξαναγίνει αληθινός, πρέπει να σπάσει τα δεσμά της εμπορευματοποίησης και να επιστρέψει εκεί όπου ανήκει: στον άνθρωπο και στην καθημερινή του ζωή.
Διοτίμα