Νίκος Αδαμόπουλος, Ιστορικός
BBC: Η «αόρατη» μειονότητα στην Ελλάδα οι Σλαβομακεδόνες
Αντιδράσεις και ερωτηματικά προκαλεί δημοσίευμα στην ηλεκτρονική του έκδοση του BBC, στο οποίο υποστηρίζεται ότι στην Ελλάδα υπάρχει «μακεδονική» μειονότητα, η οποία μέχρι τη συμφωνία των Πρεσπών δεν αναγνωριζόταν, καταπιεζόταν και εξοριζόταν από το ελληνικό κράτος.
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του BBC, με την επικύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών για τη «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας», η Ελλάδα αναγνώρισε σιωπηρά την ύπαρξη «μακεδονικής γλώσσας και εθνότητας». Και όμως, αρνήθηκε την ύπαρξη της «μακεδονικής μειονότητας» για δεκαετίες.
Το δημοσίευμα του BBC σχολιάζει σε ανακοίνωσή της η ΝΔ, η οποία αναφέρει: «Το BBC σήμερα με εκτενές άρθρο του υιοθετεί τον ανήκουστο ισχυρισμό ότι “στην Ελλάδα κατοικεί εδώ και χρόνια μια καταπιεσμένη μακεδονική μειονότητα”» και προσθέτει: «Καλούμε τον κ. Τσίπρα να πράξει σήμερα κιόλας το αυτονόητο: να ξεκαθαρίσει άμεσα, κατηγορηματικά και προς όλες τις κατευθύνσεις ότι ζήτημα “εθνικής μακεδονικής μειονότητας” δεν υφίσταται στην Ελλάδα».
Το BBC φιλοξενεί δηλώσεις του 92χρονου κ. Φωκά, σύμφωνα με τον οποίο, «η μητρική του γλώσσα είναι «μακεδονική», μια σλαβική γλώσσα που σχετίζεται με τη βουλγαρική και μιλάει εδώ και αιώνες σε αυτό το τμήμα των Βαλκανίων».
«Στο σύγχρονο σπίτι του γιου του, σε ένα χωριό στη Βόρεια Ελλάδα, με οδηγεί στην οδυνηρή ιστορία της μη αναγνωρισμένης σλαβικής μειονότητας της Ελλάδας», αναφέρει το ρεπορτάζ του BBC.
Ο κ. Φωκάς αυτοπροσδιορίζεται ως «Μακεδόνας» και Έλληνας, ενώ, όπως δηλώνει, για σχεδόν έναν αιώνα, οι «Μακεδόνες» στην Ελλάδα υπήρξαν στο στόχαστρο υποψίας και υπέστησαν διώξεις «ακόμη και επειδή η παρουσία τους δεν γινόταν αποδεκτή σχεδόν από κανέναν».
«Οι περισσότεροι είναι απρόθυμοι να μιλήσουν με τους ξένους για την ταυτότητά τους. Για τους εαυτούς τους και τους άλλους, είναι γνωστοί απλά ως «ντόπιοι», που μιλούν μια γλώσσα που ονομάζεται «τοπική» ντόπια. Απουσιάζουν εντελώς από τα εγχειρίδια της σχολικής ιστορίας, δεν έχουν εμφανιστεί στις απογραφές από το 1951 (όταν καταγράφηκαν απλώς ως ομιλούντες τη «σλαβική γλώσσα») και η ύπαρξή τους δεν αναφέρεται καθόλου δημοσίως. Οι περισσότεροι Έλληνες δεν γνωρίζουν καν την ύπαρξή τους», αναφέρει το ρεπορτάζ του BBC.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η συγκεκριμένη άρνηση ήταν ένας από τους λόγους για τη διαμάχη της Ελλάδας με τα Σκόπια, που λύθηκε με τη Συμφωνία των Πρεσπών.
«Όταν ο πρωθυπουργός, ο Αλέξης Τσίπρας, αναφέρθηκε κατά τη διάρκεια της κοινοβουλευτικής συζήτησης στην ύπαρξη «Σλαβομακεδόνων» στην Ελλάδα – την εποχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου – έσπασε ένα μακροχρόνιο ταμπού», αναφέρει το ρεπορτάζ του BBC, που αναφέρει ότι η συμφωνία ανοίγει την πόρτα σε δύσκολες ερωτήσεις για την ιστορία της «μακεδονικής μειονότητας» της Ελλάδας.
Ο κ. Φωκάς αναφέρεται στην ιστορία της οικογένειάς του, ενώ υπενθυμίζει ότι η βόρεια ελληνική περιοχή της Μακεδονίας, όταν γεννήθηκε, είχε μόλις προστεθεί στο ελληνικό κράτος.
Ο θείος του έλεγε ότι η οικογένειά τους δεν ήταν «ούτε Σέρβοι, ούτε Έλληνες, ούτε Βούλγαροι, αλλά Ορθόδοξοι “Μακεδόνες”».
«Τελικά, οι Σλάβοι «Μακεδόνες» βρέθηκαν χωρισμένοι μεταξύ αυτών των τριών νέων κρατών. Στην Ελλάδα, ορισμένοι εκδιώχθηκαν, ενώ όσοι παρέμειναν ωθήθηκαν να αφομοιωθούν. Όλα τα χωριά και οι πόλεις με μη ελληνικά ονόματα έλαβαν νέα, τα οποία επέλεξε μια επιτροπή μελετητών στα τέλη της δεκαετίας του 1920, αν και σχεδόν ένας αιώνας αργότερα μερικοί «ντόπιοι» εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τα παλιά, αναφέρει το ρεπορτάζ του BBC.
Το δημοσίευμα αναφέρει ότι «ο Έλληνας δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς, ένας θαυμαστής του Μουσολίνι» απαγόρευσε τη «μακεδονική γλώσσα» και ανάγκασε τους «Μακεδόνες» να αλλάξουν τα ονόματά τους σε ελληνικά.
Σύμφωνα με τον κ. Φωκά, οι αστυνομικοί παρακολουθούσαν όσους πηγαίνουν σε κηδείες και κρυφακούν στα παράθυρα για να πιάσουν κάποιον που μιλάει ή τραγουδάει στην απαγορευμένη γλώσσα. Υπήρχαν αγωγές, απειλές και ξυλοδαρμοί.
Οι γυναίκες – οι οποίες συχνά δεν μιλούσαν ελληνικά – θα κάλυπταν το στόμα τους με τις μαντίλες τους για να μην γίνονται αντιληπτές , αλλά η μητέρα του κ. Φωκά συνελήφθη και της επιβλήθηκε πρόστιμο 250 δραχμών, ένα μεγάλο ποσό τότε.
«Οι Σλαβόφωνοι, υπέφεραν πολλά από τους Έλληνες την περίοδο του Μεταξά», λέει ο κ. Φωκάς, του οποίου ο πατέρας, όπως αναφέρει, εξορίστηκε στη Χίο. Μαζί με άλλους αρχηγούς μεγάλων οικογενειών τους βασάνισαν και τους ανάγκαζαν να πίνουν ρητινέλαιο, ένα ισχυρό καθαρκτικό.
«Μερικοί σλαβόφωνοι καλωσόρισαν τους Βούλγαρους ως πιθανούς απελευθερωτές. Όταν η Γερμανία, η Ιταλία και η Βουλγαρία εισέβαλαν στην Ελλάδα το 1941, μερικοί Σλαβόφωνοι καλωσόρισαν τους Βούλγαρους ως πιθανούς απελευθερωτές από το καταπιεστικό καθεστώς του Μεταξά. Αλλά πολλοί σύντομα εντάχθηκαν στην αντίσταση, υπό την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος (το οποίο τότε υποστήριζε τη “μακεδονική” μειονότητα) και συνέχισαν να αγωνίζονται με τους κομμουνιστές στον εμφύλιο πόλεμο που ακολούθησε την κατοχή του Άξονα.
Όταν οι κομμουνιστές τελικά νίκησαν, ακολουθήθηκαν σοβαρά αντίποινα για όποιον συνδεόταν με την αντίσταση ή την Aριστερά.
Σύμφωνα με τον κ. Φωκά, οι «Μακεδόνες» πλήρωσαν περισσότερο από οποιονδήποτε για τον εμφύλιο», καθώς υπήρξαν εκτελέσεις.
Στη συνέχεια φοίτησε στη Θεσσαλονίκη, αλλά και ο ίδιος συνελήφθη και πέρασε τρία χρόνια στη Μακρόνησο, όχι για κάτι που έκανε, αλλά επειδή η μητέρα του βοήθησε τον γαμπρό του να ξεφύγει από τον φεγγίτη ενός καφενείου .
«Είναι αδύνατο να υπολογιστεί με ακρίβεια ο αριθμός των σλαβικών ομιλητών ή των απογόνων των εθνοτικών Μακεδόνων στην Ελλάδα», αναφέρει το BBC και προσθέτει πως: «ο ιστορικός Λεωνίδας Εμπειρίκος εκτιμά ότι περισσότεροι από 100.000 εξακολουθούν να ζουν στην ελληνική περιφέρεια της Μακεδονίας, αν και μόνο 10.000 έως 20.000 θα αναγνωριστούν ανοιχτά ως μέλη μιας μειονότητας – και πολλοί άλλοι είναι υπερήφανοι ελληνικοί εθνικιστές.
Η «μακεδονική» γλώσσα δεν έχει επίσημα απαγορευτεί στην Ελλάδα εδώ και δεκαετίες, αλλά ο φόβος εξακολουθεί να παραμένει και μάλιστα περνά από γενιά σε γενιά, αναφέρει το δημοσίευμα.
«Αργά η γλώσσα πεθαίνει. Χρόνια καταστολής την περιόρισαν σε εσωτερικούς χώρους», αναφέρει το BBC, τονίζοντας ότι η ομιλία στα «μακεδονικά» μπορεί να είναι αιτία παρενόχλησης.
Είχαμε την τύχη να ερευνήσουμε ιστορικά από πολλές πηγές,αλλά και με προσωπικές συνεντεύ- ξεις για σχεδόν μια δεκαετία, τη μειονότητα των Σλαυόφωνων στην Ελλάδα, μια και το θέμα της διδακτορικής μας διατριβής αφορούσε γενικότερα την καταγωγή των λαών των Βαλκανίων και ειδικότερα των Βλάχων (Αρομάν) της Βαλκανικής. ΄Ηταν φυσικό επακόλουθο να πέσουμε άπειρες φορές στην έρευνά μας αυτή, εκτός των Βλάχων, πάνω και στις άλλες μειονότητες στη χώρα μας, όπως στη συγκεκριμένη των Σλαυο-Μακεδόνων.
οι Σλαυόφωνοι στην Ελλάδα ,όσοι παρέμειναν μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, σύμφωνα με τους δικούς μας υπολογισμούς , ανέρχονταν σε περίπου 100.000. Επίσημα και φερέγγυα στοιχεία δεν υπάρχουν , βέβαια, αφού το επίσημο ελληνικό κράτος με κάθε τρόπο, χρόνια τώρα, προσπάθησε να αποκρύψει την ύπαρξή τους στις περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας .
Η γλώσσα των ΣλαυοΜακεδόνων είναι η Σλαυική. Αποτελεί,όμως, ένα ιδίωμα που προσομοιάζει με τη Βουλγαρική και τη Σερβική, με πολλές και μεγάλες, μορφολογικές, λεξιλογικές, αλλά και φωνητικές διαφορές. Θα έλεγε κανείς πως το ιδίωμα αυτό αποτελεί μια διάμεση βαθμίδα μεταξύ της Βουλγαρικής και της Σερβικής,όπως έχει παρατηρήσει και καταγράψει ο σπουδαίος Γάλλος γλωσσολόγος Paul Jules Antoine Meillet. Εν τούτοις, παρά τις οφθαλμοφανείς αυτές διαφορές,τόσο οι Βούλγαροι, όσο και οι Σέρβοι, επί χρόνια προπαγανδίζουν πως οι Σλαυόφωνοι της Μακεδονίας είναι Βουλγαρόφωνοι ή Σερβόφωνοι, αντίστοιχα.
Τώρα, το να προσπαθεί κανείς να αρνηθεί την ύπαρξη της συγκεριμένης μειονότητας στη Δυτ. Μακεδονία, είναι τόσο τραγικό και ανιστόρητο,όσο το να ισχυρίζεσαι πως δεν υπάρχουν στην Ελλάδα Βλάχοι, Σαρακατσάνοι, Πομάκοι και φυσικά Τούρκοι (Μουσουλμάνοι). Κι εμείς δε θα μπούμε σε αντιπαράθεση πάλι με το εθνικιστικό αυτό ντελίριο, που αναβίωσε στις μέρες μας από τους πέρα από ανιστόρητους και ανεγκέφαλυς,κυρίως ακροδεξιούς και Ναζιστές Ελληνάρες.
Οι Σλαυόφωνοι στη Φλώρινα και σε άλλες περιοχές της Δ. Μακεδονίας υπάρχουν. “Ζουν και βασιλεύουν” έστω και αποδεκατισμένοι, ως σήμερα . Μιλούν το Σλαυικό ιδίωμα που περιγράψαμε, και το αποκαλούν “Μακεδονική γλώσσα”. Οι εθνικιστές στην Ελλάδα σκόπιμα τονίζουν τον όρο αυτό, για να αποκαλύψουν τάχα αλυτρωτικές τάσεις των Βόρειων Μακεδόνων. Ουδέν ψευδέστερον και ιστορικά αναληθές.
Το να αποκαλείς “Μακεδονική” τη γλώσσα που μιλούν οι Σλαυόφωνοι στη Δυτική Μακεδονία και τη Β. Μακεδονία, δεν εννοείς σε καμιά περίπτωση πως αυτό το Σλαυικό ιδίωμα έχει κάποια σχέση με τη γλώσσα της αρχαίας Μακεδονίας, του Αλεξάνδρου Α΄, του Φιλίππου Β΄ και του Αλεξάνδρου του Μακεδόνα .Ουδεμία. Εδώ δε γνωρίζουμε (παρά ελάχιστα) πώς ήταν η αρχαία Μακεδονική γλώσσα, πώς μιλούσαν, δηλαδή, “ΜΑΚΕΔΟΝΙΣΤΙ ΤΗ ΦΩΝΗ”,οι στρατιώτες του Αλέξανδρου στην εκστρατεία ,όπως αναφέρει ο Πλούταρχος και άλλοι αρχαίοι συγγραφείς. Χάθηκε εκείνη η αρχαία γλώσσα, εκτός των άλλων ,γιατί, τουλάχιστον μετά το Φίλιππο το Β, δίπλα στη δική τους Μακεδονική, κυρίως οι επιφανείς αρχαίοι Μακεδόνες, μιλούσαν τη νότια ελληνική ,εκείνη που γνώριζε, δίδαξε στον Αλέξανδρο και συνέγραψε τα αριστουργήματά του ο Σταγειρίτης (Μακεδόνας) φιλόσοφος Αριστοτέλης.
΄Οταν, λοιπόν, το επίσημο κράτος της Β. Μακεδονίας αποκακλεί σήμερα την εθνική του γλώσσα “Μακεδονική” ,δεν εννοεί ,φυσικά, πως είναι η συνέχεια της αρχαίας Μακεδονικής γλώσσας, αλλά τη χαρακτηρίζει έτσι, ως όρο προερχόμενο από τη λέξη “Μακεδονία”, που είναι η ονομασία αυτής της μικρής χώρας. Με τη λογική που η γλώσσα της Ελλάδας ονομάζεται Ελληνική, όπως ακριβώς είναι και το όνομα της χώρας μας, Αγγλική από την Αγγλία και Γερμανική από τη Γερμανία. Τί δεν αντιλαμβάνονται τώρα οι εθνικιστές στη χώρα μας; Θα μπορούσαν ποτε να ισχυριστούν οι ΒορειοΜακεδόνες πως μιλούν “Μακεδονιστί της φωνή “, στα αρχαία, δηλαδή, Μακεδονικά του Αλέξανδρου, χωρίς να σηκωθούν και οι πέτρες να διαμαρτυρηθούν;
Να τελειώνουμε με αυτό το εθνικστικό ζήτημα,που δεν είναι καθόλου εθνικό. Το αρχαίο κράτος της Μακεδονίας ,όπως άπειρες φορές έχουμε γράψει, εκτεινόταν και ως πάνω στη σημερινή Βόρεια Μακεδονία (“Σκόπια”). Κι από την άλλη, μεριά Ανατολικά, ως και τη σημερινή Αδριανούπολη. Κέντρο του Μακεδονικού κράτους αρχικά ήταν η Πέλλα. Αργότερα, μεταφέρθηκε για ουσιαστικούς λόγους (θάλασσα) σε κάποια περιοχή , πιθανότατα κοντά στη σημερινή Καβάλα (αρχαίοι Φίλιπποι). Μπορεί και στην Αμφίπολη.
΄Οσο, επομένως, έχουμε δικαίωμα οι Νεοέλληνες να αποκαλούμε τη σημερινή ,ελληνική περιφέρεια Μακεδονία,άλλο τόσο έχουν δικαίωμα (εδαφικώ δικαίω ) και οι βόρειοι Σλαύοι γείτονες, που εγκαταστάθηκαν στα κατοπινά χρόνια σε αυτά τα εδάφη, να αποκαλούν τη χώρα τους ΒΟΡΕΙΑ Μακεδονία και τη γλώσσα τους Μακεδονικά-Σλαυικά.