ΑΠΟ ΤΟ ΣΟΦΟΚΛΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΣΤΟΝ ΜΠΡΑΝΤ ΠΙΤ ΚΑΙ ΤΗ ΣΑΡΟΝ ΣΤΟΟΥΝ

Ξέσπασε η Βάνα Μπάρμπα κατά των επικριτών της: «Ολη σας η ζωή, μία μέρα δική μου, υποκριτές και Φαρισαίοι”!

Μια οργισμένη ανάρτηση στον προσωπικό της λογαριασμό στο Facebook έκανε η Βάνα Μπάρμπα.

«Καλύψτε την αμορφωσιά σας με την επίφαση της κουλτούρας σας, να νιώθετε μεγάλοι φθονώντας ανθρώπους, που πάντα θα είστε η σκιά τους» αναφέρει μεταξύ άλλων η γνωστή ηθοποιός, και προσθέτει: «Για αυτό σας στέλνω την αγάπη μου και να θυμάστε: Μια μέρα δική μου, όλη η δική σας ζωή. Υποκριτές και Φαρισαίοι, όπως λέει και ένας φίλος πολύ σωστά».

*****

Με αφορμή το ξέσπασμα της ηθοποιού παραπάνω , τις κρίσεις και τους χαρακτηρισμούς της, να ξεκαθαρίσουμε  με ιστορική ματιά κάποια πράγματα που αφορούν την τέχνη και τους καλλιτέχνες.   Θα μείνουμε στη λεγόμενη βιομηχανία “θεάματος ακροάματος ” ,που  αυτή   αναγνωρίζουν ως τέχνη  σήμερα.

Κάποια  πράγματα ,τα έχουμε ήδη  επισημάνει και αναλύσει εδώ  με διάφορες αφορμές.  Δεν είναι καινούριες απόψεις, ούτε πρόκειται για  παρθενογέννηση. Πολλοί ,ειδικοί και μη , έχουν την ίδια οπτική για τους   συγκεκριμένους  καλλιτέχνες και την τέχνη τους.

Και βέβαια, το  θέμα είναι ανεξάντλητο.  ΄Οσα κι ό,τι κι αν πει  κανείς, θα είναι λίγα και ακροθιγώς ειπωμένα.  Αλλά θα το επιχειρήσουμε.

Να ξεκαθαρίσουμε κάτι από την αρχή, που  αφορά την τέχνη διαχρονικά.  Αλλά να μη μείνουμε  σε αυτό.  Ανέκαθεν και ιστορικά η τέχνη   υπήρξε  ένας στενός συνδυασμός, και αδύνατον να  ξεχωρίσεις το μέγεθος της  συμμετοχή ενός εκάστου,  αναγνώρισης και “απολαβών”.

Ο Σοφοκλής, ο Μιχαήλ ΄Αγγελος, για παράδειγμα,  διέθεταν αναμφισβήτητα ένα ταλέντο που δεν μπορεί  να το   έχει ο καθένας.  Μόνο που αυτή την ξεχωριστή τους ιδιότητα, την εκμεταλλεύτηκαν  στο έπακρο για φήμη, τιμές  και χρήμα.

Να επισημάνουμε μια και αναφερθήκαμε στα συγκεκριμένα ονόματα, εκπροσώπους  της τέχνης στην αρχαιότητα, παλιότερη και κατοπινή, πως ειδικά  του Σοφοκλή και του Μιχαήλ ΄Αγγελου  το πάθος για   για το χρήμα υπήρξε σφοδρό.   Και πλούτισαν από την  ενασχόληση αυτή, τα έργα   και τη φήμη τους.  Ο πρώτος κέρδισε  ουκ ολίγες φορές σεβαστά ποσά από  τους θεατρικούς αγώνες που συμμετείχε,  αλλά και τοποθετήθηκε  ταμίας της  Αθηναϊκής Συμμαχίας και  (συν)διοικητής στόλου!

Το  δεύτερο,     να αφήσουμε τον  ιστορικό Ραμπ Χάτφιλντ  στο έργο του The Wealth of Michelangelo (=Ο πλούτος του Μιχαήλ Άγγελου») να μας τον περιγράψει:

“Ο Μικελάντζελο  πέθανε πάμπλουτος (το 1546) με μια περιουσία
αντίστοιχη  εκατομμυρίων δολαρίων σήμερα, παρά το γεγονός ότι ο ίδιος
παραπονιόταν για τις στερήσεις του. …Ήταν ο πλουσιότερος καλλιτέχνης
όλων των εποχών…. Οι αμοιβές του ήταν τεράστιες. Φαινόμενο ! Παρ’ όλα
αυτά,  ο καλλιτέχνης συχνά παραπονιόταν στα μέλη της
οικογένειάς του για οικονομική στενότητα και αρνιόταν να τα βοηθήσει όταν του
το ζητούσαν….”

Κι αν τότε  (και πάντα) είχαν έτσι τα πράγματα (τέχνη= φήμη-γκλαμουριά  και χρήμα), σήμερα πολύ περισσότερο που η τεχνολογία βοήθησε και την τέχνη να προχωρήσει  τους ορίζοντές της πολύ μακριά  και να κατέχει ένα μεγάλο  μέρος της ζωής και της ανθρώπινης δραστηριότητας, τα πράγματα είναι ακόμα πιο εμφανή για τους καλλιτέχνες  ,ειδικά, όπως είπαμε,  στη  βιομηχανία θεάματος -ακροάματος.

Παραδείγματα:

 Οι  21 πλουσιότεροι ηθοποιοί στον κόσμο  :

1/ Jami Gertz
2/ Shah Rukh Khan
3/ Tom Cruise
4/ George Clooney
5/ Robert De Niro
6/ Mel Gibson
7/ Adam Sandler
8/ Amitabh Bachchan
9/ Jack Nicholson
10/ Sylvester Stallone
11/ Arnold Schwarzenegger
12/ Clint Eastwood
13/ Jackie Chan
14/ Keanu Reeves
15/ Sean Connery
16/ Tom Hanks
17/ Micheal Douglas
18/ Will Smith
19/ Robert Downey Jr.
20/ Brad Pitt
21/ Leonardo DiCaprio

Κάθε  φορά  το περιεχόμενο της Τέχνης αλλάζει και  έχει να κάνει με το πνεύμα  της εποχής. Η τέχνη της  ελληνική  αρχαιότητα, ας πούμε, ήταν  σε απόλυτη  εξάρτηση  από τη θρησκευτική αντίληψη των αρχαίων Ελλήνων, αλλά και τις καθιερωμένες αρετές της, όπως   γενναιότητα  ( το ανδρείον) και  φιλοπατρία.   Ο Μεσαίωνας με τη Χριστιανική  θρησκεία και τη σωτηρία από το Διάβολο .   Αργότερα, με το ρομαντισμό κα τον Έρωτα.  Σήμερα αποκλειστικά σχεδόν  με το σεξ .

Είναι αυτονόητο, επομένως, πως  αφού η βιομηχανία θεάματος ακροάματος ,άρα η τέχνη με ή χωρίς εισαγωγικά πια,  είναι σήμερα σεξιστική και οι εκπρόσωποί  της ,όσοι  την ενσαρκώνουν  , ανταποκρίνονται  στις σεξιστικές απαιτήσεις της.  ΄Οπως για κάθε εποχή με τα δικά της χαρακτηριστικά.  Δεν μπορεί κανείς να φανταστεί,  ας πούμε, μια Αντιγόνη ή μια Ιουλιέτα,  με βυζί και μπούτι έξω, δίκην Sharon Stone και   Lady Gaga

Οι καλλιτέχνες δίνουν αυτό ,ακριβώς, που ζητά η εποχή τους. Και η αποδοχή  του κοινού  τους καθιερώνει με βάση αυτά τα χαρακτηριστικά.  Το ταλέντο, φυσικά έχει το δικό του ρόλο, αλλά τις περισσότερες φορές κι αυτό ή υποτάσσεται ή εξαφανίζεται κάτω από το βάρος ενός κυρίαρχου, σεξιστικού χαρακτηριστικού.    Ταλέντα σαν αυτό σήμερα  του Μπραντ Πιτ,  μπορείς  να   συναντήσεις  χιλιάδες.  Παρουσία με την καθιερωμένη  σεξιστική του “αύρα”, όμως,  πολύ λιγότερους.  Και τί θα ήταν χωρίς αυτή ο Χολιγουντιανός αστέρας;

Από την άλλη, το έργο ενός καλλιτέχνη σε όλες τις εποχές ,πρέπει και οφείλουμε να το αναγνωρίζουμε και να το εκτιμάμε, καθαρά ως  προϊόν Τέχνης.  Αποστασιοποιημένο πια  από το δημιουργό του.   Ο Δαυίδ  δε χάνει στο ελάχιστο το καλλιτεχνικό του ενδιαφέρον,  γιατί  το φιλοτέχνησε ένας… τσιγγούνης καλλιτέχνης.   Ούτε η   Γκερνίκα (Γκουέρνικα)     παύει  να είναι σπουδαίο,  συμβολικό έργο,   επειδή ο Πάμπλο Πικάσο  επέδειξε απαράδεκτη και  φαλλοκρατική  συμπεριφορά στις “γυναίκες της ζωής του”.

Αν έτσι έχουν τα πράγματα, αν απεξαρτήσουμε το έργο από την προσωπικότητα του Καλλιτέχνη, τότε  κι εκείνος  μπορεί να είναι ένας καθημερινός άνθρωπος. Να κουβαλάει όλες τις αρετές και τα ελαττώματα ενός απλού, “μέσου” ανθρώπου.  Και μπορείς να τον κρίνεις, ως  χαρακτήρα,  αλλά οφείλεις πρώτα  να θέσεις στο απυρόβλητο της κρίσης σου  το ,αντικειμενικά , με τις προδιαγραφές της  Τέχνης ή έστω της επιλογής του “κοινού” του ,  καλό   του έργο. ΄Ετερον εκάτερον!

΄Ομως, εδώ  οφείλουμε για να είμαστε ακριβείς και δίκαιοι, να επισημάνουμε το εξής. Επειδή οι καλλιτέχνες ασκούν επιρροή στο κοινό τους , ο τρόπος ζωής τους, οι επιλογές,  η βιοθεωρία τους γενικότερα  επηρεάζουν άμεσα τις μάζες.  Κι αυτός είναι ο λόγος που πολλοί, κυρίως οι “φαν” ενός τέτοιου καλλιτέχνη,  μιμούνται ή έχουν πρότυπα ζωής αυτές της συμπεριφορές του αγαπημένου τους ηθοποιού – τραγουδιστή .

Κι αυτό δε θα αλλάξει, κυρίως  στην εποχή μας, που το “κοινό” μπορεί πιο εύκολα  να έχει πρόσβαση ενημέρωσης  στην καθημερινότητα  ενός δημοσίου  προσώπου.  Από την άλλη, ούτε το επίπεδο της συντριπτικής πλειοψηφίας των καλλιτεχνών  παγκόσμια, δοθέντος όπως είπαμε πως τα προϊόντα  της βιομηχανίας θεάματος ακροάματος  είναι καθαρά σεξιστικά,  μπορεί να είναι ενός  ικανοποιητικού  ύψους, ώστε να γίνει πρότυπο  μίμησης, θετικής κατεύθυνσης.

Τι ήθος μπορεί να διδάξει  εκείνος ο συρφετός του αμερικάνικου  metoo,  ως παράδειγμα, με πρωταγωνιστές , ένθεν κι εκείθεν,  άρρωστους σεξομανείς και επαγγελματίες “ιέρειες” του σεξισμού;  Και τί σχέση μπορεί να έχει ένα τέτοιο φασιστικό, ρατσιστικό, μόρφωμα με το  διογκούμενο    στην καθημερινότητα και τη φυσική επιταγή, χωρίς φανφάρες και  συγκρούσεις,    επαναστατικό κίνημα της παντελούς  κατάργησης της διάκρισης των ρόλων των δυο φύλων και της καθιέρωσης των άφυλων κοινωνιών;

 

 

Μια παρατήρηση, όμως,  είναι αναγκαία στο κλείσιμο της σύντομης  αυτής ανάπτυξης. Σε όλες τις εποχές η τέχνη ήταν ευεπίφορη και άνετη στην εγκατάλειψη των “γεννημάτων” της,  όταν οι “ημέρες” τους είχαν πια συμπληρωθεί . Δε είχε να προσφέρει κάτι περισσότερο ή καλύτερο.    Και το πεδίο έμενε ελεύθερο για νέα “επιγεννήματα”.

΄Ετσι ,η θρησκευτική τέχνη της  ελληνικής αρχαιότητας και του Μεσαίωνα μετά, παρέδωσε τα κλειδιά  και έκλεισε τον  κύκλος της. Η Αναγέννηση στη συνέχεια, παρέλαβε τη σκυτάλη  και στα κατοπινά χρόνια  οι άλλες, νεότερες  μορφές της.

Σήμερα, αυτή η ιστορική αρχή δεν ισχύει . Τουλάχιστον όχι  ακόμα. Επειδή, ακριβώς, τα προϊόντα δεν είναι πια  εκείνα της καθιερωμένης τέχνης  ,αλλά “εμπόρευμα”  βιομηχανίας. Και ισχύουν για τούτα οι  κανόνες της Αγοράς.  Αλλά , το χειρότερο ακόμα είναι πως το ο χαρακτήρας ,το περιεχόμενός τους    είναι  αυστηρά και καθοριστικά σεξιστικό.  ΄Εχει να κάνει με ένστικτα, άγρια και ανυπάκουα.   Με εκείνο το κομμάτι της “ψυχής” που ο Φρόιντ το προσδιόρισε  ως id (υποσυνείδητο).

Η θρησκεία, έδωσε τις εξετάσεις της και απέτυχε. Σε όλες τις εποχές και στις μορφές της.  Επειδή ακριβώς ήταν μια απάτη. Το ίδιο εύκολα κατέρρευσε και η τέχνη ,που την εξέφραζε.   Αλλά και ο ρομαντισμός,  ό έρωτας ,η  εξιδανικευμένη  Αγάπη ως πνεύμα και χαρακτηριστικό  εποχής, υποχώρησαν μπροστά στην  ισχυρή πολυγαμική  ,φυσική πραγματικότητα του ανθρώπου.  Μαζί κα η τέχνη τους.

΄Ομως,  το γενετήσιο  ένστικτο  είναι δυνατό, απείρως πιο ισχυρό από τα φληναφήματα  της θρησκείας που  δεν έχουν να κάνουν με τη Φύση.  Τούτο το   ένστικτο, όμως,  είναι    κυρίαρχο και καταλυτικό. Και θα  καθορίζει αποφασιστικά, ίσως και ολοκληρωτικά και την ποιότητα των προϊόντων   της τέχνης. Δηλαδή,  το εμπόρευμα της βιομηχανίας  θεάματος- ακροάματος.  Κι αυτό  σημαίνει  πως αυτή η μορφή της “τέχνης” δε θα καταρρεύσει  εύκολα, όπως οι προηγούμενες  μορφές της.

Για να φτάσουμε στις κοινωνίες που θα έχει ηττηθεί κατά κράτος ο σεξισμός, και που η σκηνή, ως μέρος…τέχνης,  της αποκάλυψης της  κυλόττας  της Σάρον Στόουν, όχι μόνο δε θα ξεσήκωνε  σκοτεινές ,αντρικές φαντασιώσεις, αλλά ,αν ποτέ συμβεί, η   αυθόρμητη , συνειρμική  αντίδραση, θα ήταν εκείνη της  αποστροφής  για το  περιεχόμενό  της,  ή ,έστω , ο χαρακτηρισμός της,  ως  μια  “άτυχη στιγμή”,  έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας.

Και χρειαζόμαστε   πλάτες γερές.  Κυρίως από τους  συνετούς, τους  συνειδητοποιημένους πολίτες, που αρνούνται να είναι “οπαδοί” κάθε μορφής. Προπαντός, τους φορείς των αναλλοίωτων ,διαχρονικών και φυσικών ανθρωποκεντρικών  αξιών και αρχών.

Επειδή και η Τέχνη, η αληθινή, Τέχνη, είναι αυτή που διδάσκει η Φύση με το δικό της καλλιτεχνικό έργο. Κι αυτήν πρέπει  να μιμούνται όλες οι μορφές της ανθρώπινης αυτής δραστηριότητας .  ΠΑΝΤΑ , ΩΣ  ΚΕΝΤΡΟ, Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ!