ΝΕΑ ΚΑΙ ΠΑΛΙΑ

«Τά δένδρα έχουν φίλους, αισθάνονται μοναξιά, κραυγάζουν με πόνο και επικοινωνούν υπόγεια μέσω ενός “ξύλινου ιστού”. Μερικά ενεργούν ως γονείς και καλοί γείτονες. Άλλα κάνουν κάτι περισσότερο από το να ρίχνουν σκιά – είναι βίαιοι μολυντές σε αντίπαλα είδη ενώ τά νέα πού διατρέχουν κινδύνους με την κατανάλωσή τους και την πτώση των φύλλων τους,στη συνέχεια θυμούνται τα σκληρά μαθήματα από τα λάθη τους. Είναι μια δύσκολη ζωή.»

Ένα βιβλίο που ονομάζεται «Η κρυφή ζωή των δένδρων» δεν είναι προφανές ένα παγκόσμιο μπεστ σέλερ, αλλά είναι εύκολο να δούμε τη δημοφιλή επιρροή παγκοσμίως των ισχυρισμών του Γερμανικού δασοφύλακα και συγγραφέα του βιβλίου Peter Wohlleben – πού είναι τόσο ανθρωπομορφικοί. Βεβαίως, μια βόλτα στο πάρκο σε κάνει να αισθάνεσαι διαφορετικά όταν φανταστείς το δίκτυο των ριζών που κουνάει από μια ζαλισμένη συνομιλία κάτω από τα πόδια σου.Δεν γνωρίζουμε ούτε τα μισά από αυτά που συμβαίνουν υπόγεια και κάτω από το φλοιό των δένδρων, ό Πήτερ λέει το αυτονόητο ότι : «Έχουμε εξετάσει τη φύση για τα τελευταία 100 χρόνια σαν νά είναι μια μηχανή».

Υπάρχει μια ζεστασιά και μια ζεστή ατμόσφαιρα στο βιβλίο  οταν περιγράφει δέντρα που έχουν κλαδιά που έχουν πληγωθεί, με ρίζες κομμένες ή αυτά που τά ενοχλούν τα έντομα – και μιλάει για ένα «μυαλό» στά δέντρα που τους δίνει τη δυνατότητα να μάθουν στίς μεγάλες ζωές τους και να επουλώσουν τις πληγές .. Επιβεβαιώνει έτσι την επιστημονική έρευνα – από το πανεπιστήμιο του Aachen , το Πανεπιστήμιο British Colombia και την ερευνητική κοινότητα του Max Planck – ότι δηλ. υποστηρίζουν όλες τις έντονες περιγραφές του, αλλά όπως παραδέχεται,είναι ότι πολλά είναι ακόμα άγνωστα. “Είναι πολύ δύσκολο να μάθεις ποια δέντρα επικοινωνούν όταν αισθάνονται καλά”..

Ο Wohlleben – που μεταφράζεται ως “Livewell” – έχει αναπτύξει τη σκέψη του κατά την τελευταία δεκαετία παρακολουθώντας το ισχυρό αλλά αυτο-εξυπηρετούμενο σύστημα επιβίωσης του αρχαίου δάσους οξιάς που διαχειρίζεται στα όρη Eifel της δυτικής Γερμανίας. “Το πράγμα που με εξέπληξε περισσότερο είναι το πώς είναι αραγε τα κοινωνικά δέντρα. Συνάντησα μια μέρα μια παλιά οξιά και είδα ότι ζούσε ακόμα αν και ήταν 400 ή 500 ετών, χωρίς κανένα πράσινο φύλλο. Κάθε ζωντανός άνθρωπος χρειάζεται διατροφή. Η μόνη εξήγηση ήταν ότι υποστηρίχθηκε από τα γειτονικά δέντρα μέσω των ριζών με διάλυμα ζάχαρης. Ως μαθητής έμαθα από «δασκάλους» ότι τα δέντρα ότι είναι ανταγωνιστές που αγωνίζονται ο ένας εναντίον του άλλου, για το φως και τον χώρο, αλλά τώρα τελικά βλέπω ότι συμβαίνει  απλά το αντίστροφο. Τα δέντρα ενδιαφέρονται πολύ να κρατήσουν ζωντανό κάθε μέλος της κοινότητας αυτής. “

Το «κλειδί» σε αυτό είναι τα λεγόμενα ξύλινα διαδικτυακά δέντρα που στέλνουν τα μηνύματά τους σε ηλεκτρικά σήματα μέσω των ριζών τους και σε δίκτυα μυκήτων (όπως το νευρικό μας σύστημα) σε άλλους που βρίσκονται κοντά όταν υποβάλλονται σε επίθεση. Με τα ίδια μέσα, τροφοδοτούν τα δέντρα που έχουν πληγεί, καλλιεργούν μερικά νέα φυτά (το «αγαπημένο τους παιδί») και περιορίζουν τά άλλα για να κρατήσουν την κοινότητα ισχυρή.

“Τα δέντρα μπορούν να αναγνωρίσουν με τις ρίζες τους ποιοι είναι οι φίλοι τους, οι οικογένειες τους, και να εντοπίσουν όπου βρίσκονται τα παιδιά τους. Τότε μπορούν επίσης να αναγνωρίσουν δέντρα που δεν είναι τόσο ευπρόσδεκτα. Υπάρχουν κάποιοι κορμοί σε αυτές τις παλιές οξιές που είναι ζωντανοί και υπάρχουν μερικοί που είναι σάπιοι, οι οποίοι προφανώς δεν είχαν καμία επαφή με τις ρίζες των υποστηρικτών τους γειτόνων. Έτσι ίσως έζησαν σαν ερημίτες ». Ακούγεται σαν να ζουν σε ένα μικρό χωριό  όπως συμβαίνει στο Hümmel, κοντά στα βελγικά σύνορα.

Ο συγγραφέας γράφει για την απαράδεκτη εθιμοτυπία των δασών πού σέ κανένα από αυτά δεν αρέσει μια υπερβολική εκδήλωση εγωισμού που πλήττει τους πάντες και απομυζά τους πόρους. Όταν τα δέντρα παραβιάζουν τους κανόνες, όλα καταλήγουν σε ένα “μεθυσμένο δάσος” όπου αυτοτιμωρείται με μαρασμό.

Στην ανάλυση του Wohlleben, είναι σχεδόν σαν τα δέντρα να έχουν συναισθήματα και χαρακτήρα. “Σκεφτόμαστε τα φυτά σαν νάναι ρομποτικά, ακολουθώντας έναν γενετικό κώδικα κι αυτό είναι λάθος. Τα φυτά και τα δέντρα έχουν πάντα μια επιλογή για το τι πρέπει να κάνουν. Τα δέντρα μπορούν να αποφασίσουν, να έχουν μνήμες και ακόμη και διαφορετικούς χαρακτήρες. Υπάρχουν ίσως ωραίοι τύποι αλλά όμως και κακοί μέσα εκεί στο δάσος…«Έτσι άλλα είναι καλά, άλλα κακά και λυπημένα.. Οι Οξιές και οι Βελανιδιές αποτελούν δάση που διαρκούν χιλιάδες χρόνια επειδή λειτουργούν σαν οικογένειες» Τα δέντρα είναι φυλετικά (Είναι γενετικά τόσο μακρινά το ένα από το άλλο, όπως εμείς και ένα χρυσόψαρο) και προστατεύουν αδυσώπητα το δικό τους είδος: «Οι Οξιές έτσι παρενοχλούν τά νέα είδη όπως τούς δρυς σε τέτοιο βαθμό που τους αποδυναμώνουν».Οι ιτιές είναι μοναχοί. “Οι σπόροι πετιούνται μακριά από άλλα δέντρα,γιά πολλά χιλιόμετρα. Τα δέντρα μεγαλώνουν γρήγορα και δεν ζουν πολύ καιρό. Είναι σαν τον Usain Bolt – πάντοτε πρώτα, αλλά δεν μπορούν να αναπνεύσουν πια μετά από 100 χρόνια και έπειτα έχουν φύγει. “Οι λεύκες επίσης δεν είναι κοινωνικές ενώ μια σημύδα θα εξαφανίσει τά άλλα κοντινά δέντρα,έτσι ώστε να έχει περισσότερο χώρο για το «στέμμα της», αυτό δεν ακούγεται πολύ ωραίο αλλά νομίζω ότι η σημύδα δεν έχει άλλη επιλογή για να μεγαλώσει εξαιτίας των γονιδίων της. “Τα δέντρα της πόλης είναι σαν τα παιδιά του δρόμου – απομονωμένα είναι καταδικασμένα να αγωνίζονται ενάντια στις πιθανότητες χωρίς ισχυρές ρίζες.

Ο Wohlleben, 52 ετών, εργάστηκε ως δασολόγος του κράτους, βλέποντας τα δέντρα ως «ξυλεία», αλλά μετά άρχισε να παρακολουθεί μαθήματα επιτήρησης καί επιβίωσης της φύσης και να κάνει μακρινές περιηγήσεις στα δάση. Από το 2006, έχει διαχειριστεί το τοπικό δάσος εκ μέρους της κοινότητας, απαγορεύοντας μηχανήματα και μετατρέποντας τά νεκρά  δέντρα σε ζωντανές τοιχογραφίες. Το βιβλίο του έγινε πέρυσι μπεστ σέλερ στη Γερμανία, χαράσσοντας υψηλότερες πωλήσεις από τα απομνημονεύματα τού Πάπα και τού πρώην καγκελάριο Χέλμουτ Σμιτ .

Ονομάζει το ξερό νεκρό ξύλο ως τά “οστά των δένδρων” μετά τον θανατό τους.και το καίει για καύσιμα σέ ένα σπίτι του δάσους που μοιράζεται με τη σύζυγό του,τήν Miriam,όπου καλλιεργούν τα δικά τους λαχανικά και καλαμπόκι και διατηρούν άλογα και κατσίκια.”Το ερώτημα για μένα δεν είναι να χρησιμοποιήσουμε οποιοδήποτε ζωντανό ον, αλλά πώς να το αντιμετωπίσουμε καί νά συνεργαστούμε μέ αυτό”..”Πρέπει  να σταματήσουμε την κατανάλωση της ζωντανής ξυλείας και να απολαύσουμε περισσότερο τα δέντρα πού τα περιγράφει ως τους “ελέφαντες των φυτών”. Έχουμε χάσει τη σχέση μας με τον φυσικό κόσμο; “Όχι, δεν το νομίζω. Ίσως έχουμε μιά μικρή απόσταση επειδή οι επιστήμονες τα τελευταία 200 χρόνια μας έχουν διδάξει ότι η φύση λειτουργεί χωρίς ψυχή »,αλλά τώρα όλα πιά τά “διδαγματά τους ” έχουν ανατραπεί..

Παλιότερα (το έχουμε ξαναγράψει εδώ) είχε διεξαχθεί  ένα πείραμα που αποδείκνυε πως τα φυτά αισθάνονται. Θαρρώ  στη Ρωσία. Οι ερευνητές, βασάνιζαν για μέρες ένα βασιλικό σε γλάστρα. Τον άφηναν χωρίς νερό, τον τσιμπούσαν με βελόνες, του  τραβολογούσαν τις κορφές και άλλα τέτοια οδυνηρά. Εκείνος, καλωδιωμένος,  όσο καιρό τον βασάνιζαν, έκανε τη βελόνα να γέρνει πάντα προς τα κάτω,δείγμα πως το φυτό ήταν πέρα από οργισμένο και  εξαιρετικά λυπημένο.΄Οταν, όμως, μετά οι ερευνητές άλλαξαν τακτική, τον πότιζαν, τον χάιδευαν, τον κορφολογούσαν, του μιλούσαν γλυκά, το φυτό “ζωνάνευσε” και η βελόνα κόντεψε να σπάσει προς τα πάνω πια το καντράν που μετρούσε τις αντιδράσεις του!

Μυστήρια τα πράγματα της Φύσης. Κι ακόμα εντελώς  ανεξερεύνητα.