«΄Εργα διαπλοκής με φίλους αντί για αντιπλημμυρικά»,
Τον Σεπτέμβριο του 2020 η σφοδρή κακοκαιρία «Ιανός» πλημμυρίζει την πόλη και την ευρύτερη περιοχή της Καρδίτσας. Τον Σεπτέμβριο του 2023, μια σφοδρότερη -αναμφίβολα- κακοκαιρία («Daniel») πνίγει τον Θεσσαλικό Κάμπο. Πολλαπλάσιες οι καταστροφές. Υπερπολλαπλάσιοι οι νεκροί.
Τι έγινε τρία χρόνια αφότου ο «Ιανός» αποτέλεσε μια ηχηρή προειδοποίηση για το τι μας επιφυλάσσει η εποχή της κλιματικής κρίσης; Και, κυρίως, τι δεν έγινε; Και τι θα έπρεπε να έχει γίνει; Τη στιγμή που ο περιφερειάρχης, Κων. Αγοραστός, υποστηρίζει δημοσίως ότι «έγιναν και ολοκληρώθηκαν έργα», τα οποία ωστόσο δεν μπορούσαν να σώσουν τη Θεσσαλία από «τον κατακλυσμό του Νώε», ένα πρόσωπο με πολυετή σταδιοδρομία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και ένας επιστήμονας εγνωσμένου κύρους, μιλώντας στην «Εφ.Συν.», αντιτείνουν αμφότεροι χωρίς περιστροφές: «Εγιναν έργα βιτρίνας. Αυτό που λέμε “έργα διαπλοκής”. Δεν έγινε κανένα σχέδιο ολιστικής αντιπλημμυρικής θωράκισης».
Μετά τις καταστροφές του «Ιανού» κατευθύνθηκαν στην περιοχή της Καρδίτσας 240 εκατ. ευρώ (εθνικών πόρων). Από αυτά, «για τα ποτάμια, για κάθε παρέμβαση, διανοίξεις, καθαρισμούς κ.λπ., διατέθηκαν περίπου 6 εκατ. ευρώ. Αυτά, προφανώς, δεν επαρκούν με κανέναν τρόπο να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Είναι το 3% των πόρων. Το 97% διατέθηκε για έργα αποκατάστασης οδοποιίας και έργα βιτρίνας», αναφέρει ο Φώτης Αλεξάκος, πρώην δήμαρχος (2014-2019) και πρώην νομάρχης Καρδίτσας.
Σύμφωνα με όσα περιγράφει, το μεγαλύτερο μέρος των παραπάνω χρημάτων κατευθύνθηκε σε ένα μεγάλο έργο αποκατάστασης και επανακατασκευής υποδομών (οδοστρώματα, γέφυρες) με αρχικό προϋπολογισμό 143 εκατ. ευρώ (αργότερα αυξήθηκε κοντά στα 165 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με τον κ. Αλεξάκο) και εργολήπτη (με διαδικασίες ανάθεσης στην πράξη -διαπραγμάτευση χωρίς διαγωνισμό- λόγω των συνθηκών έκτακτης ανάγκης) στην «ΤΕΡΝΑ».
Από εκεί και πέρα, σύμφωνα πάντα με τον πρώην δήμαρχο, ένα ποσό 12,5 εκατ. ευρώ κατευθύνθηκε στον Δήμο Καρδίτσας και περίπου 35 εκατ. στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, το μεγαλύτερο όμως μέρος των πόρων αξιοποιήθηκε ακόμη και σε έργα που δεν είχαν σχέση με την αποκατάσταση ζημιών που προκάλεσε ο «Ιανός» ή έργα πρόληψης: Καταγγέλλει, μεταξύ άλλων, ότι από την Περιφέρεια Θεσσαλίας «τα 13 εκατ. πήγαν σε έργα βιτρίνας, με την έννοια ότι πήγαν σε ασφαλτικούς τάπητες στο υπάρχον επαρχιακό οδικό δίκτυο που δεν έπαθε καμιά ζημιά από τον “Ιανό”. Αλλά η άσφαλτος, όπως ξέρετε, φέρνει ψήφους, ενώ τα ποτάμια δεν φέρνουν», σχολιάζει σκωπτικά ο κ. Αλεξάκος.
Τι είδους έργα απαιτούνταν, πέρα από τις διανοίξεις ποταμών; «Κατά την άποψή μου, παρότι η πόλη της Καρδίτσας δεν πνίγηκε, το πρώτο έργο που έπρεπε να γίνει και δεν έγινε ήταν η ενίσχυση του αναχώματος στον ποταμό Γάβρα και η ανάπλαση της περιοχής, ένα καθολικό-διαχρονικό έργο, ώστε να μην ξαναμπεί νερό στην πόλη. Υπάρχει ένα ανάχωμα μονό, έπρεπε να ενισχυθεί.
»Τα σημαντικότερα όμως έργα για την αποφυγή των πλημμυρών που δεν ξεκίνησαν ενώ έπρεπε να έχουν ξεκινήσει είναι το φράγμα στα Φάρσαλα στον Ενιπέα, που περνάει δίπλα από τον χώρο που πνίγηκε ο Παλαμάς. Επίσης, το φράγμα του Μουζακίου. Δύο φράγματα πολύ σημαντικά για να μειώσουν τον όγκο του νερού συνολικά στον Πηνειό. Κι επίσης δύο μικρά φράγματα ανάσχεσης στον ποταμό Καλέντζη, το βασικό ποτάμι μέσα στον νομό Καρδίτσας, αυτό το οποίο ευθύνεται που πνίγηκαν κυρίως η Μεταμόρφωση κι ο Βλοχός.
»Αυτά είναι έργα πνοής, έργα που δεν επρόκειτο να γίνουν μέσα στην τριετία, αλλά έπρεπε να έχουν ξεκινήσει. Ο πρωθυπουργός το 2020 εξήγγειλε το φράγμα Μουζακίου. Δεν έχει γίνει ούτε ένα χιλιοστό, σε κανένα επίπεδο, π.χ. μελετών, κάτι που να μας λέει, εκτός από τα λόγια, ότι προχωράμε στην επόμενη ημέρα», περιγράφει ο κ. Αλεξάκος.
«Δεν έγινε το βασικότερο απ’ όλα. Ενα ολιστικό σχέδιο αντιπλημμυρικής προστασίας σε επίπεδο λεκάνης απορροής. Αυτό θα είχε την ανάλυση της επικινδυνότητας για ευπαθείς περιοχές. Θα είχε τα επικαιροποιημένα σχέδια πλημμύρας κι επικινδυνότητας. Αυτά που δεν επικαιροποιήθηκαν από το 2018 και μας έβγαλε “κόκκινη κάρτα” η Ε.Ε.», υπογραμμίζει στην «Εφ.Συν.» ο καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και διευθυντής του Εργαστηρίου Υδρολογίας και Ανάλυσης Υδατικών Συστημάτων, Νικήτας Μυλόπουλος.
«Αυτή η δουλειά δεν έχει γίνει. Αντιθέτως, έχουν γίνει έργα αποσπασματικά, μικρά, ημιτελή, με έμφαση σε κάποιες διανοίξεις, τοπικές και χωρίς αποτέλεσμα. Και βέβαια, βαφτίστηκε αντιπλημμυρικό έργο οτιδήποτε έχει σχέση με εργολαβίες, ακόμη και αποκαταστάσεις δρόμων. Μιλάω για τα εκατοντάδες εκατομμύρια που πέσανε μετά τον “Ιανό”. Είναι έργα βιτρίνας. Δρόμοι. Αποκατάσταση ζημιών από τον “Ιανό”, άσχετη με την αντιπλημμυρική προστασία. Είναι αυτά που μάθαμε να κάνουμε πάντα. Εργα διαπλοκής με φίλους. Σκορπάμε λεφτά από εδώ κι από εκεί», τονίζει ο καθηγητής.
Ο περιφερειάρχης δήλωσε ότι αντιπλημμυρικά έργα έγιναν, καλώντας μάλιστα «ελάτε να τα δείτε». «Ναι, να τα δούμε. Αλλά για ποια έργα μιλάμε; Στην καλύτερη περίπτωση είναι κάποια έργα διανοίξεων, τα οποία σαφώς κι έπρεπε να γίνουν, αλλά σε καμία περίπτωση δεν εντάσσονται σε κάτι συνολικότερο. Δεν υπάρχει συντονισμός», αντιτείνει ο κ. Μυλόπουλος.
«Το επιχείρημά τους είναι “μεγάλα και πανάκριβα έργα τα αντιπλημμυρικά”. Ας πούμε εντάξει. Αλλά, ένα σύγχρονο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης και διαχείρισης πλημμυρικού κινδύνου γιατί δεν έχει γίνει έως τώρα; Υπάρχουν τεχνολογίες σύγχρονες και η τεχνογνωσία ώστε να έχουμε ζωντανή απεικόνιση πού θα χτυπήσει η πλημμύρα, άρα να ξέρουμε πώς να τη διαχειριστούμε και πώς θα προειδοποιήσουμε τον κόσμο με ένα οργανωμένο σχέδιο πολιτικής προστασίας.
»Γιατί δεν έχουμε κάτι τέτοιο που έχουν όλα τα σύγχρονα κράτη;» είναι τα ερωτήματα που θέτει ο καθηγητής, καταλήγοντας: «Εμείς, οι επιστήμονες, είμαστε εδώ. Είμαι διευθυντής στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Εργαστηρίου Υδρολογίας, δηλαδή στην καρδιά αυτού που συζητάμε, αλλά δεν έχω κληθεί ποτέ στα 12 χρόνια που διοικεί ο κ. Αγοραστός να πω τη γνώμη μου, να συμβουλεύσω, να μιλήσω. Ούτε εγώ ούτε φυσικά κάποιος από τους συνεργάτες μου», καταλήγει ο κ. Μυλόπουλος.