Στην Κίνα άνθρωποι εξαφανίζονται χωρίς εξήγηση, στη Ρωσία πιθανοί μάρτυρες χάνουν τη ζωή τους σε σκηνοθετημένα ατυχήματα, η Σαουδική Αραβία δολοφονεί δημοσιογράφο σε ξένη χώρα. Σε άλλες εποχές, οι ΗΠΑ θα είχαν αντιδράσει έντονα.

Όταν τον Ιούνιο του 2017 o βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας Σαλμάν μπιν Αμπντουλαζίζ παρέκαμψε τον επόμενο στη διαδοχή ανιψιό του, δημοφιλή πρίγκιπα Ναγιέφ, και σχεδόν «πραξικοπηματικά» όρισε νέο διάδοχο τον γιο του, Μοχάμαντ Μπιν Σαλμάν, κάποιοι πίστεψαν ότι μια νέα εποχή ξεκινά για τη Σαουδική Αραβία.

Ο διάδοχος του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμαντ Μπιν Σαλμάν. Φωτογραφία: AP Photo/Francois Mori, File

Ο 33χρονος MBS, όπως αποκαλείται χαϊδευτικά, εμφανίστηκε ως μεταρρυθμιστής. Ήταν νέος, μιλούσε με τον Μαρκ Ζούκερμπεργκ του Facebook και τον γαμπρό του Τραμπ, Τζάρεντ Κούσνερ, πίστευε στην ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα. Αφού παρουσίασε το προσωπικό του όραμα με τίτλο «Vision 2030» για την απεξάρτησή του βασιλείου από το πετρέλαιο (του οποίου η τιμή παραμένει στάσιμα χαμηλή από το 2015) και την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ή τη δημιουργία βιομηχανίας όπλων προκειμένου να μην ξοδεύονται δισεκατομμύρια στην αγορά οπλικών συστημάτων από τις ΗΠΑ, ανακοίνωσε μια σειρά από πρωτοφανή μέτρα, όπως τη δημιουργία –για πρώτη φορά στη χώρα– κινηματογραφικών αιθουσών και την άρση της απαγόρευσης της οδήγησης στις γυναίκες.

Σύντομα όμως έγινε σαφές ότι δεν επρόκειτο να αλλάξουν και πάρα πολλά σε αυτή την υπερσυντηρητική χώρα που βρίσκεται στα χέρια των κληρικών του σουνιτικού δόγματος Ουαχάμπι. Εξακολουθεί να ισχύει το καθεστώς της πατρωνίας, σύμφωνα με το οποίο οι γυναίκες δεν μπορούν να κάνουν σχεδόν τίποτα χωρίς την άδεια του άνδρα-προστάτη που αποφασίζει για αυτές, οι εκτελέσεις για ασήμαντα παραπτώματα συνεχίζονται (αν και όχι δημόσια), ενώ ο πόλεμος ενάντια στην Υεμένη καλά κρατεί με τους σαουδαραβικούς πυραύλους να κάνουν υπερβολικά συχνά λάθη, σκοτώνοντας άμαχους πολίτες, έως και παιδιά σε σχολικά. Και πολλές από τις γυναίκες που αγόρασαν ακριβά αυτοκίνητα βρέθηκαν στη φυλακή μετά από μια σκούπα των δυνάμεων ασφαλείας ενάντια στα κινήματα για την ισότητα των γυναικών. Πέντε από αυτές αντιμετωπίζουν την ποινή του θανάτου με την κατηγορία της συνεργασίας με ξένες δυνάμεις (δείτε εδώ πώς μπορείτε να τις βοηθήσετε ).

Η πρόσφατη εξαφάνιση του δημοσιογράφου Τζαμάλ Xασαγκτζί (στα αγγλικά γράφεται Khashoggi) στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη σε άλλες εποχές θα είχε προκαλέσει σοβαρό διπλωματικό επεισόδιο, καθώς ο Xασαγκτζί είναι κάτοικος των ΗΠΑ και αρθρογράφος σε αμερικανική εφημερίδα. Εν αντιθέσει, όταν ο πρόεδρος Τραμπ ρωτήθηκε σχετικά, απάντησε: «Ας ελπίσουμε ότι η υπόθεση θα λυθεί μόνη της. Αυτήν την στιγμή κανείς δεν ξέρει τίποτα». Όμως όλοι ξέρουμε.

Ο πρόεδρος Τραμπ συναντά τον πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν στο Οβάλ γραφείο με ένα σχεδιάγραμμα που δείχνε τα όπλα που πούλησαν στη Σαουδική Αραβία οι ΗΠΑ, Μάρτιος 2018. Φωτογραφία: AP Photo/Evan Vucci

Ποιος είναι ο Τζαμάλ Xασαγκτζί

Ο 58χρονος Σοαυδάραβας δημοσιογράφος Τζαμάλ Xασαγκτζί, που κάποια στιγμή θεωρείτο έως και φίλος του παλατιού, ασκούσε ήπια κριτική στο θεσμό της μοναρχίας ζητώντας περισσότερη δημοκρατία, τουλάχιστον μέχρι το περασμένο καλοκαίρι που είδε την ανέλιξη του Μοχάμαντ μπιν Σαλμάν στη διαδοχή του θρόνου της χώρας. Tότε, μετά από τα σχόλια του για τη στενή σχέση του πρίγκιπα με τον πρόεδρο Τραμπ η στήλη του Xασαγκτζί σε μεγάλη εφημερίδα κόπηκε και ο ίδιος διατάχθηκε να σταματήσει να τουιτάρει. Ήταν η εποχή που άρχισαν να συλλαμβάνονται δημοσιογράφοι (σύμφωνα με τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα, τουλάχιστον 15 έχουν συλληφθεί έκτοτε).

Τον Σεπτέμβριο του 2017 ο Xασαγκτζί αυτοεξορίστηκε στην Ουάσιγκτον, όπου μέσω των 1,6 εκατ. followers του στο Twitter και της στήλης γνώμης της Washington Post άρχισε να ασκεί ανοιχτά κριτική στον πρίγκιπα.

Όταν ο Xασαγκτζί εξαφανίστηκε μετά την είσοδό του στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας, η Washington Post κυκλοφόρησε με κενή τη στήλη γνώμης που συχνά έγραφε ο διακεκριμένος δημοσιογράφος.

Την Τρίτη 2 Οκτωβρίου 2018, στη 1 μ.μ., επισκέφθηκε το προξενείο της χώρας του στην Κωνσταντινούπολη (τον τελευταίο καιρό μοίραζε τον χρόνο ανάμεσα σε ΗΠΑ και Τουρκία) για να παραλάβει τη βεβαίωση του διαζυγίου του προκειμένου να ξαναπαντρευτεί. Είπε στην Τουρκάλα μνηστή του που τον περίμενε απέξω, αν δεν βγει σε 2 ώρες να ειδοποιήσει έναν φίλο του, σύμβουλο του Έρντογαν. Όταν πια πέρασαν 11 ώρες, η Χατισέ έκανε ό,τι της είχε πει.

H Χατισέ, μνηστή του 58χρονου δημοσιογράφου. Φωτογραφία: AP Photo/Lefteris Pitarakis

Tρεις μέρες αργότερα, και ενώ ο Xασαγκτζί παρέμενε άφαντος, οι τουρκικές αρχές ζήτησαν εξηγήσεις από τον πρέσβη της Σαουδικής Αραβίας στην Άγκυρα. Εκείνος ισχυρίστηκε ότι ο Xασαγκτζί είχε φύγει μόνος του από το προξενείο μετά από μία ώρα, χωρίς όμως προσφέρει αποδείξεις για αυτό. Οι κάμερες ασφαλείας του προξενείου τον διέψευσαν και η Τουρκία αποφάσισε να αντιμετωπίσει την υπόθεση ως πιθανή δολοφονία. Το πόρισμα της τουρκικής αστυνομίας είναι ότι ο Xασαγκτζί βασανίστηκε και δολοφονήθηκε μέσα στο προξενείο και το (πιθανότατα διαμελισμένο) πτώμα του απομάκρυνε κάποιο από τα δεκάδες θωρακισμένα οχήματα που βγήκαν από το προξενείο εκείνη τη μέρα.

Αξιωματούχοι στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη, Κυριακή 7 Οκτωβρίου. Φίλος του Τζαμάλ Xασαγκτζί ειδοποιήθηκε από τις τουρκικές αρχές να αρχίσει ετοιμασίες για την κηδεία του 58χρονου δημοσιογράφου. Φωτογραφία: AP Photo/Emrah Gurel

Το Al Jazeera, το ειδησιογραφικό πρακτορείο με έδρα το Κατάρ που υποστήριξε με σθένος την Αραβική Άνοιξη, μετέδωσε την πληροφορία ότι 15 αξιωματούχοι της Σαουδικής Αραβίας (δεν διευκρίνιζε αν ήταν διπλωμάτες ή σώματα ασφαλείας) είχαν φτάσει στην Τουρκία, με δύο διαφορετικές πτήσεις, την ημέρα που ο Xασαγκτζί εξαφανίστηκε και αποχώρησαν από τη χώρα αυθημερόν.

Η έρευνα για την τύχη του Xασαγκτζί επιβαρύνει κι άλλο τις σχέσεις Τουρκίας και Σαουδικής Αραβίας που βρίσκονται σε αντίπαλες όχθες σχετικά με τον εμπορικό αποκλεισμό του Κατάρ, αποκλεισμό που επέβαλε πριν 16 μήνες το βασίλειο και οι σύμμαχοί του ως τιμωρία για τον απόσχισή του κρατιδίου από την κοινή πολιτική γραμμή που διατηρούν τα μέλη του Κόλπου και με την κατηγορία της συνεργασίας με τον ορκισμένο εχθρό τους, το Ιράν και την παροχή καταφυγίου σε εξτρεμιστές τρομοκράτες. Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για μια αποτρόπαια και πρωτοφανή καταπάτηση της ελευθερίας του Τύπου (έτσι κι αλλιώς η Σαουδική Αραβία βρίσκεται στην 169η θέση από 180 χώρες στην παγκόσμια σχετική κατάταξη).

Αν ο πρίγκιπας μπιν Σαλμάν προέρχεται από τον οίκο των Σαούντ, μια παλιά μοναρχία, δύο σύγχρονοι πρόεδροι άλλαξαν το Σύνταγμα της χώρας τους προκειμένου να μπορέσουν να παρατείνουν τη διακυβέρνησή τους.

Στην Κίνα του Σι άνθρωποι εξαφανίζονται

Την ίδια μέρα, Τρίτη 2 Οκτωβρίου, εξαφανίστηκε στην Κίνα ο (πρώην πλέον) πρόεδρος της Ιντερπόλ που τυγχάνει και αναπληρωτής υπουργός Δημόσιας Ασφάλειας της χώρας. Με μια κίνηση που άφησε άφωνη την παγκόσμια κοινότητα, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας ανακοίνωσε την Κυριακή ότι ο Μεγνκ Χονγκγουέι βρίσκεται «υπό επιτήρηση» με την κατηγορία της δωροδοκίας.

Ο πρώτην πρόεδρος της Ιντερπόλ και αναπληρωτής υπουργός Δημόσιας Ασφάλειας της Κίνας. Φωτογραφία: AP Photo/Wong Maye-E, File

Ο Χονγκγουέι δεν είναι ο πρώτος πολίτης Α’ κατηγορίας, δισεκατομμυριούχος ή αξιωματούχος, που εξαφανίζεται μυστηριωδώς στη χώρα του προέδρου Σι. Κανείς δεν γνώριζε πού βρισκόταν η διάσημη ηθοποιός Φαν Μπινγκμπίνγκ από τον Ιούλιο μέχρι την περασμένη εβδομάδα, οπότε έκανε την πρώτη της δημόσια εμφάνιση απολογούμενη για φοροδιαφυγή και άλλα παραπτώματα, για τα οποία κατέβαλε στο κράτος $129 εκατομμύρια.

Το πρακτορείο της διάσημης ηθοποιού Φαν Μπινγκμπίνγκ τους μήνες που ήταν εξαφανισμένη. Φωτογραφία: AP Photo/Mark Schiefelbein

Στη Ρωσία του Πούτιν οι μάρτυρες πεθαίνουν σε σκηνοθετημένα ατυχήματα

Στη Ρωσία, ένα πέπλο μυστηρίου κάλυπτε μέχρι χθες την συντριβή του ελικοπτέρου που μετέφερε τον 58χρονο αντιεισαγγελέα Σάακ Καραπετιάν, την Τετάρτη 3 Οκτωβρίου σε ένα δάσος βορειοανατολικά της Μοσχας. Ο Καραπατιάν ήταν πρόσωπο-κλειδί σε πολλές υποθέσεις κατασκοπίας της Ρωσίας και στενός συνεργάτης της δικηγόρου Ναταλία Βεσελνιτσκάγια. Η Βεσελνιτσκάγια είναι η Ρωσίδα που είχε συναντήσει την ομάδα του Τραμπ κατά την προεκλογική εκστρατεία του 2016 στο Trump Tower. Σε εκείνη τη συνάντηση είχε κατονομάσει τον Καραπετιάν ως τον άνθρωπο που είχε στην κατοχή του τα χακαρισμένα μέιλ του Δημοκρατικού Κόμματος.

Ο αντιεισαγγελέας Σάακ Καταπετιάν, πρόσωπο-κλειδί σε πολλές υποθέσεις ρωσικής κατασκοπίας, που έχασε τη ζωή του στη συντριβή ελικοπτέρου την περασμένη Τετάρτη. Φωτογραφία: AP Photo/Pavel Golovkin

Παράλληλα, ο Καραπετιάν ήταν υπεύθυνος για την έρευνα για τη δηλητηρίαση του πρώην κατασκόπου Σεργκέι Σκριπάλ, και τον θάνατο των εχθρών του Πούτιν, Μπόρις Μπερεζόφσκι και Αλεξάντερ Λιβιτσένκο, τρία συμβάντα που συνέβησαν σε βρετανικό έδαφος. Ήταν κοινό μυστικό ότι ο στρατηγός Καραπετιάν ήταν άνθρωπος του προέδρου και οι εικονικές έρευνές του είχαν μοναδικό στόχο να απομακρύνουν κάθε ενοχοποιητικό στοιχείο από τη σκιά του Πούτιν. Εχθές έγινε γνωστό ότι το πτώμα του πιλότου του ελικοπτέρου έφερε δύο σφαίρες, που σημαίνει ότι πυροβολήθηκε από το έδαφος. Ο Καραπετιάν για κάποιο λόγο έπρεπε να πεθάνει.

Ο Τραμπ προς τους δικτάτορες: «Να έχεις μια καλή μέρα»

Κανονικά, και τα τρία πρόσφατα αυτά συμβάντα, η δολοφονία του Xασαγκτζί, η εξαφάνιση του Χονγκγουέι και η δολοφονία δημοσιογράφων, αντιφρονούντων και πιθανών μαρτύρων στη Ρωσία, θα είχαν προκαλέσει αντιδράσεις από τις ΗΠΑ, μια χώρα που από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο διατηρεί το ρόλο του προστάτη της παγκόσμιας ελευθερίας–όχι βέβαια πάντα με επιτυχία. Όμως από την εκλογή του Τραμπ έγινε σαφές ότι αυτός ο πρόεδρος δεν έχει τέτοιες ανησυχίες.

Ο Τραμπ ανταλλάσσει φιλοφρονήσεις με τον Ντουτέρτε των Φιλιππίνων, δηλώνει «ερωτευμένος» με τον Κιμ Γιονγκ-Ουν της Βόρειας Κορέας, συντάσσεται με τον Έρντογαν της Τουρκίας και τον αλ-Σίσι της Αιγύπτου.

Σto άρθρο γνώμης με τίτλο «Ο Τραμπ προς τους δικτάτορες: Να έχεις μια καλή μέρα» στους New York Times ο Τόμας Φρίντμαν εξηγούσε ήδη από τον περασμένο Ιούνιο: «Ο Τραμπ βλέπει τον κόσμο διαφορετικά από τους προκατόχους του –Ρεπουμπλικάνους ή Δημοκρατικούς. Για αυτόν όλα είναι μια συναλλαγή: Τι κάνατε για ΕΜΕΝΑ σήμερα; Η ιδέα της Αμερικής ως προστάτιδας την έσχατη στιγμή της παγκόσμιας τάξης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όταν περιστασιακά παραβλέπει τα μικρά οικονομικά πλεονεκτήματα για την ενίσχυση των δημοκρατικών κοινωνιών, ώστε να μπορέσουμε να επωφεληθούμε από τα πολύ μεγαλύτερα οφέλη ενός κόσμου υγιούς δημοκρατίας της ελεύθερης αγοράς, έχει τελειώσει».

«Η Αμερική του Τραμπ δεν δίνει δεκάρα», γράφει ο ιστορικός Ρόμπερτ Κέιγκαν στην Washington Post. «Δεν δεσμεύεται πια από την ιστορική μνήμη. Δεν αναγνωρίζει καμία ηθική, πολιτική ή στρατηγική δέσμευση. Θεωρεί ότι είναι ελεύθερη να επιδιώκει στόχους ανεξάρτητα από την επίδραση που θα έχουν στους συμμάχους της ή στον κόσμο. Δεν έχει καμία αίσθηση ευθύνης για κάτι πέρα ​​από τον εαυτό της».

Μετά το εντυπωσιακό 46% που πήρε ο ακροδεξιός Mπολσονάρο στις εκλογές στη Βραζιλία την περασμένη Κυριακή, κάποιοι αναρωτήθηκαν: «Τι θα συνέβαινε αν όταν ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι ανέβαινε στην εξουσία δεν ήταν πρόεδρος ο Ρούσβελτ, αλλά κάποιος που τασσόταν ιδεολογικά με αυτούς τους ανελισσόμενους φασίστες; Μοιάζει με δυστοπικό “κι αν…”; Όμως συμβαίνει αυτήν τη στιγμή».